၂၀၂၂ သည် ကမ္ဘာကြီး အား ရှေ့လျှောက် မည်သို့ ရင်ဆိုင်သွားကြမည် ဆိုသည် အပေါ် စမ်းသပ်လာသည့် နှစ်လည်း ဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းကို ရုရှား တို့ ကျူးကျော်ခဲ့မှု မှသည် တရုတ်ပြည်တွင် ကိုဗစ် ပြန်လည် ခေါင်းထောင်လာခြင်း၊ ငွေကြေးဖေါင်းပွမှုများ မှသည် ရာသီဥတု ဖေါက်ပြန်လာခဲ့ခြင်း၊ တရုတ်-အမေရိကန် ဆက်ဆံရေး တင်းမာလာခဲ့ခြင်း နှင့် အရေးပါလှသည့် အမေရိကန် လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲ အစရှိသော ပြဿနာ များသည် ကမ္ဘာကြီးက ဖြေရခက်သည့် မေးခွန်းများ မေးမြန်းလာခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။

ထိုသို့ ထိခိုက်လာခဲ့ရမှုများသည် ကမ္ဘာကြီးအား လမ်းကြောင်းသစ်ဆီ တွန်းပို့ လာစေခဲ့သည်သာ မက အလင်း ရောင်သစ် ပေါ်ထွန်းလာခဲ့သည်ဟု ယူဆ၍ ရနိုင်ပြန်သည်။

အံသြစရာ အကောင်းဆုံး နှင့် ကြိုဆိုရမည့် အရေးသည် အနောက်တိုင်းရှိ လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံများ ပြန်လည် ခေါင်းထောင်လာနိုင်ခဲ့ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

ဖေဖေါ်ဝါရီ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ဗလာဒီမာ ပူတင်သည် ရုရှား တပ်များကို ယူကရိန်း နိုင်ငံ အတွင်းသို့ အလုံးအရင်း နှင့် စေလွှတ်ပြီး ကျူးကျော်လာခဲ့သည်။ သူ၏ စိတ်ထဲတွင်လည်း အကျင့်ပျက် ခြစားနေသည့် ယူကရိန်း အစိုးရသည် ပြိုလဲသွားမည်ဟု မျှော်လင့်နေခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ တွင် အာဖဂန်နစ္စတန်မှ အရှက်တကွဲ နှင့် ဆုတ်ခွာ လာရပြီးနောက် ပုပ်သိုး ဆွေးမြေ့လာနေသည့် အနောက်အုပ်စုသည်လည်း ၎င်း၏ လုပ်ရပ်ကို ပါးစပ်က ရှုတ်ချခြင်းလောက်သာ လုပ်နိုင်တော့မည် ဖြစ်ပြီး ယူကရိန်းအား ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ထောက်ခံလာနိုင်စွမ်း မရှိဟုလည်း တွက်ဆထားခဲ့သည်။

တကယ်တမ်း ဖြစ်လာရသည်မှာ ယူကရိန်း သမ္မတ ဗယ်လင်စကီး နှင့် သူ၏ ပြည်သူများသည် ကိုယ်ပိုင် ဆုံးဖြတ် ပိုင်ခွင့် နှင့် လွတ်လပ်ရေး အတွက် အသက်စွန့် ရန် ဝန်မလေးခဲ့ကြခြင်း ပင် ဖြစ်သည်။ ထိုအခါတွင် အနောက် နိုင်ငံများသည်လည်း လူထု ၏ တခဲနက် ထောက်ခံမှု နှင့် အတူ အသစ် ထွက်ပေါ်လာသော ဒီမိုကရေစီ ချန်ပီယံ ကြီး၏ နောက်တွင် အင်တိုက်အားတိုက် ထောက်ခံလာခဲ့ကြသည်။ ဘိုင်ဒင် အစိုးရ ၏ ဦးဆောင်မှု အောက်တွင် အနောက်နိုင်ငံများသည် လက်နက် နှင့် အကူ အညီများကို ၎င်းတို့ နိုင်ငံ အတွင်းရှိ စိတ်မာခက်ထန်ပြီး ရန်လိုစိတ် ရှိသူများပင် လက်ဖျားခါသွားခဲ့ရသည့် အတိုင်းအတာ အထိ ပုံအော ကူညီခဲ့ကြသည်။

အနောက်နိုင်ငံများ ရှိ မဲဆန္ဒရှင်များသည်လည်း အစဉ်အလာ ကို ရိုက်ချိုးရန် ကြံလာသည့် ပေါ်ပြူလစ် နိုင်ငံရေး သမားများကို အလိုမရှိကြောင်း ပြသလာခဲ့ကြသည်။ အမေရိကားတွင် ဂျိုးဘိုင်ဒင်အပေါ် လူကြိုက်များမှုသည် ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကျဆင်းလာနေသည့်ကြားမှပင် အလယ်အလတ်သမား များသည် မိမိတို့ မဲတပြားကို သုံး၍ မိမိ တို့၏ အခြေခံ ရပိုင်ခွင့်များကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် ကာကွယ်ခဲ့ကြသည်။ ဒေါ်နယ်ထရန့် အမြီးဆွဲ၍ ရွေးကောက်ပွဲ သည် တရားမဝင် ဟု ငြင်းချက်ထုတ်ခဲ့သူ အမတ် အားလုံးနီးပါး ရွေး‌ကောက်ပွဲ များတွင် အရေး နိမ့်သွားခဲ့ရသည်။

ပြင်သစ်တွင် မာရင်း လီ ပင်းသည် ယခုတကြိမ် တွင် သူမ၏ လက်ယာ အစွန်းရောက် အယူအဆများကို ဖုံးကွယ် ပြီး ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သော်လည်း အလယ်အလတ် ဝါဒီ လက်ရှိ သမ္မတ မာကရွန် အနိုင်ရသွားခဲ့ပြန်သည်။ အီတလီတွင် မစ္စက် ဂျော်ဂျာ မယ်လိုနီသည် စစ်ပြီးနောက်ပိုင်း ပထမဆုံး လက်ယာ အစွန်းရောက် ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း သူမသည် တကယ်တမ်း တွင် အလယ်အလတ် အယူအဆရှိသူများကို မှီခိုလာခဲ့ရသည်။

အလဲလဲ အပြိုပြို ဖြစ်နေသော ဗြိတိန်တွင်ပင် လေဘာပါတီ နှင့် အာဏာရ ကွန်ဆာဗေးတစ် ပါတီကြီးများသည် ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရရေး အတွက် ၎င်းတို့ တွင် ရှိနေခဲ့ပြီးသား အစွန်းရောက် ပေါ်ပြူလစ် အယူအဆများ ကို ဖယ်ထုတ်ထားနိုင်မှ ဖြစ်မည်ဟု တွက်ချက်လာခဲ့ကြသည်။

အရှုပ်အထွေး များ နှင့် ပြည့်နှက်လာနေသော ဒီမိုကရေစီ တွင် ခိုင်မာသော သန္နိဋ္ဌာန်များ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီး အော်တိုကရေစီ ဆိုသည့် တဦးကောင်း တယောက်ကောင်း စနစ်တွင် အားနည်းချက်များ တစထက် တစ ထွက်ပေါ် လာနေခဲ့သည်။ အထင်ရှားဆုံး ဥပမာ သည်ကား ပူတင်ပင် ဖြစ်သည်။ ပူတင်သည် သူကြုံတွေ့နေ ရသော ကြမ္မာဆိုး ကိုပင် နောက်ထပ် အဆပေါင်းများစွာ တိုးသည်ထက် တိုးလာအောင် အလောင်းအစား လုပ်လာနေသည်။

သူတယောက်တည်း သာ မဟုတ်၊ အမျိုးသမီးများ အပြင်ထွက်လျှင် ခေါင်းမြီးခြုံရမည့် စည်းကမ်းကို မလိုက် နာမှု နှင့် မာရှာ အမီနီ ဆိုသူ အမျိုးသမီးအား ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီးနောက် သုံးလ ကြာသည်အထိ ဆက်တိုက် ဖြစ်ပေါ်လာ နေသော ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြပွဲများကို အီရန် လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့များက ဆန္ဒပြနေသည့် အမျိုးသမီးများ၏ မျက်နှာ၊ ရင်ဘတ် နှင့် အင်္ဂါ ပိုင်းများကို ချိန်ရွယ် ပစ်ခတ် နှိမ်နှင်းလာခဲ့ကြသည်။ ယခုအခါ အီရန်ရှိ မူလာကြီးများသည် လူထု၏ ယုံကြည်မှု ကို ဆုံးရှုံးသွားရပြီ ဖြစ်၍ ၎င်းတို့ အဖို့ အကြမ်းဖက် နည်းလမ်းမှ အပ အခြား ရွေးချယ် အသုံးပြုစရာ ကုန်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။

ခိုင်မာ ပြတ်သားသော ခေါင်းဆောင်သည်သာ လုပ်စရာ ရှိသည်များကို ပြတ်ပြတ်သားသား လုပ်နိုင်မည် ဆိုသော အယူအဆဖြင့် ထိုသို့ သော လူမျိုး ပေါ်ထွန်းလာရေးကို လိုလားတောင့်တနေကြသူများပင် ရှီကျင့်ပင် ကို ကြည့် ၍ တွန့်ဆုတ်လာခဲ့ကြသည်။

ရှီကျင့်ပင်သည် တရုတ် ကွန်မြူနစ် ပါတီကို မောင်ပိုင် စီးလာခဲ့ပြီး သူ့ကိုယ်သူလည်း မော်စီတုံး နောက်ပိုင်း ဩဇာအာဏာ အရှိဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး အဖြစ် သိဒ္ဓိ တင် လာခဲ့သည်။ အိမ်မြေ ဈေးကွက် ပူစပ် ပူလောင် ဖြစ်လာနေမှုများ အေးစက်သွားရန်၊ နည်းပညာသုံး လူသုံးကုန်စည် ဈေးကွက်ကို ပြန်လည် ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးစားခဲ့မှုများသည် တရုတ်ပြည်၏ စီးပွားရေးကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ထိခိုက်လာခဲ့ရသည်။ ယခုအခါ ဗိုင်းရပ်စ် သည် တနိုင်ငံလုံးသို့ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ရှီကျင့်ပင် သည် အသက်အရွယ် ကြီးရင့်သူများအား ကာကွယ်ဆေး အလုံအလောက် ထိုးပေးခြင်း၊ လိုအပ်သည့် ဆေးဝါးများ စုဆောင်းထားရှိခြင်း၊ အရေးပေါ် ကုသရန် လူနာ ကုတင်များ ပြင်ဆင်ထားခြင်း တို့ ဘာတခုမျှ လုပ်ခဲ့ခြင်း မရှိဘဲ လပေါင်းများစွာ အချိန်ဖြုန်းခဲ့သည့် အဖြစ်သည် ထင်ရှားလာခဲ့ရသည်။

နိုင်ငံတွင်း ရှိ လူများအား ထိန်းချုပ်ထားနိုင်မှု တွင်လည်း အက်ကြောင်းများ ထလာခဲ့သည်။ ကာတာ တွင် ကျင်းပ သော ကမ္ဘာဖလား ပွဲကြီးတွင် မည်သူမျှ နှာခေါင်းစည်း မတပ်ဘဲ သောင်းနှင့် သိန်း နှင့် ချီ၍ ကွင်းလုံးပြည့် လာ ရောက် ကြည့်ရှုအားပေးနေကြသည့် ပရိသတ်ကြီးကို ကြည့်၍ မိမိတို့ ချုပ်ချယ် ခံနေရမှုကို တရုတ် ပြည်သူတို့ သိမြင်လာကြပြီး မကျေမနပ် ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြမှုများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။

အနောက်တိုင်း လစ်ဘရယ် ဝါဒ ပြန်လည် ခေါင်းထောင်လာနိုင်ခဲ့မှုက ဝမ်းမြောက်ဖွယ် ဖြစ်သော်လည်း ၂၀၂၂ သည် ကမ္ဘာကြီး၏ အကွဲအပြဲများ ကို လှစ်ဟပြခဲ့ရုံမက Big government ဆိုသည့် နိုင်ငံသားများ၏ လူနေမှု ဘဝများထဲ ဝင်ရောက် ချယ်လှယ်မည့် အစိုးရ ပေါ်ထွန်းလာရေးကို ဦးတည်လာနေခဲ့သည်ဟု ဆိုရမည် ဖြစ် သည်။

အကွဲအပြဲများ ထွက်ပေါ်လာခြင်း ကို ဥပမာ ပြရမည် ဆိုလျှင် 9/11 အပြီးတွင် အမေရိကန်အား တကမ္ဘာလုံးက ဝိုင်းဝန်း ထောက်ခံမှု ပေးခဲ့ကြသော်လည်း ယူကရိန်း အရေး နှင့် ပတ်သက်၍ ဆင်းရဲသော နိုင်ငံအများစုက ကြားနေ လာခဲ့ကြသည်။ ရုရှားအား ထိုသို့ ကျူးကျော်ခဲ့မှု အတွက် ရှုတ်ချကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ၏ ဆုံးဖြတ်ချက် ကို ၃၅ နိုင်ငံက ကြားနေခဲ့ကြသည်။ အနောက်အုပ်စုသည် ၎င်းတို့၏ စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်လာမှုများကို သာ ကမ္ဘာ၏ ပြဿနာကြီး ဟု ပြောလာကြပြီး ယီမင် နှင့် အာဖရိက ဦးချို ဒေသတွင် ဖြစ်ပွား နေသော် စစ်ပွဲများ၊ ရာသီဥတု ဖေါက်လွဲဖေါက်ပြန် ဖြစ်လာ၍ နိုင်ငံအများအပြား တွင် မိုးခေါင်မှု၊ ရေလွှမ်းမိုးမှု များကိုမူ ဒေသတွင်း ပြဿနာ အဖြစ် သဘောထား လာမှုများကို နာကျည်းလာခဲ့ကြ၍လည်း ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ နေရာ အတော်များများ တွင်လည်း လစ်ဘရယ် တန်ဖိုးများသည် အတိုက်ခိုက်ခံ နေရသည်။ ဘရာဇီးတွင် လက်ယာ အစွန်းရောက် ဂျယား ဘိုဆိုနာရို အရေးနိမ့်သွားခဲ့သော်လည်း လက်တင် အမေရိကား ရှိ အခြား နေရာများ တွင် ဒီမိုကရေစီသည် မနိုင်ဝန်ကို ထမ်းနေရသည့် အလား အက်ကြောင်းလိုက်လာနေသည်။

တူရကီ သမ္မတ အာဒိုဂန် လက်ထက် တွင် မကြုံစဖူးအောင် ငွေကြေးဖေါင်းပွမှုနှုန်း မြင့်တက်လာခဲ့ကြားမှ ၂၀၂၃ ရွေးကောက်ပွဲတွင် သူ့အား ဆန့်ကျင်လာမည့် အတိုက်အခံများကို စတင် ဖိနှိပ်ဖမ်းဆီးလာခဲ့သည်။

အစ္စရေး တွင် ဘင်ဂျမင် နာသန်ယာဟူးသည် အကျင့်ပျက် ခြစားမှု များကြောင့် ထောင်ကျ ခံရမည့် အရေး ရှောင် ရှားရန် အာရပ်မုန်းတီးရေး သမားများ၊ လိင်စိတ်ပြောင်းလဲသူများ နှိပ်ကွပ်လိုသည့် လက်ယာ အစွန်းရောက် ပါတီ များ နှင့် ဗြောင်ကျကျ ပူးပေါင်းပြီး ညွှန်ပေါင်း အစိုးရ ဖွဲ့စည်းနိုင်ခဲ့သည်။

အင်ဒိုနီရှားသည်လည်း အိမ်ထောင်ရေး ဖေါက်ပြန်မှု ကို ပိတ်ပင်ခြင်း၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်များအား ဟန့် တားခြင်း၊ ရှေးရိုး အစဉ်အလာ ဘာသာရေး အယူအဆများ သွပ်သွင်းလာခြင်း အစရှိသည်တို့ နှင့် သက်ဆိုင်သည့် လစ်ဘရယ် နှင့် ဆန့်ကျင်ဖက် ရာဇသတ်ပုဒ်မများအား ဒီဇင်ဘာလ အတွင်းက ပြဋ္ဌာန်းလာခဲ့သည်။

အိန္ဒိယ စီးပွားရေးသည် နည်းပညာ အားပြု လုပ်ငန်းများကြောင့် တိုးတက်လာသော်လည်း နိုင်ငံရေး တွင် လူများစု ကြီးစိုးရေး အယူဝါဒ နှင့် ရုပ်ဆိုး အကျည်းတန်လာနေသည်။

ကမ္ဘာတဝှမ်း တွင် အထက်တွင် ဖေါ်ပြခဲ့သည့် big government ဝါဒသည် နေရာရလာပြီး အစိုးရ ရှိမှန်း မသိ သာအောင် အုပ်ချုပ်သည့် limited government စနစ်သည် တိုက်ခိုက်ခံလာခဲ့ရသည်။

ယူကရိန်း ကျူးကျော် စစ်ပွဲ နောက်ပိုင်း စွမ်းအင်ကဏ္ဍ ကမောက်ကမ ဖြစ်လာခြင်း၊ ဥရောပ ရှိ အစိုးရများက လောင်စာဆီ ဈေးနှုန်းကို တသမတ်တည်း ရှိစေရန် ဒေါ်လာ ဘီလီယံ နှင့် ချီ၍ သုံးစွဲလာကြခြင်း တို့၏ အကျိုးဆက်များပင် ဖြစ်သည်။ ဇီဝရုပ်ကြွင်း လောင်စာဆီမှ အသွင်ပြောင်းရန်လည်း ခြေလှမ်းပြင်လာကြသည်။ အမေရိကန်သည် တနေ့တခြား ခြိမ်းခြောက်လာနေသော တရုတ်၏ အန္တရာယ်မှ ကာကွယ်ရန် ကုန်သွယ်ရေး အတားအဆီးများ ချလာပြီး တရုတ်ကို အမှီပြုနေရသည့် စီးပွားရေး ကို မှောက်လှန်ပစ်ရန် ပြည်တွင်း စက်မှုလုပ်ငန်းများ တိုးမြှင့်ရေး အတွက် ငွေကြေး စိုက်ထုတ်ပြီး အကူအညီများ ပေးလာခဲ့သည်။ ထိုလုပ်ရပ်များသည် အမေရိကန်၏ မဟာမိတ် များကို ထိခိုက်လာမှု ရှိမရှိကို စောင့်ကြည့်ရမည် ဖြစ်သည်။

အမျိုးသားရေး ဦးစားပေး စီးပွားရေး မူဝါဒသည် လူကြိုက်များလာနေသည်။ ကိုဗစ် ကပ်ရောဂါကြီး အတွင်း အစိုးရမှ လူထု သက်သာ ချောင်ချိရေး အတွက် ငွေကြေး အမြောက်အမြား သုံးစွဲလာမှုကို ဆက်၍ မျှော်လင့်လာ နေကြသည်။ Creative destruction ခေါ်သည့် အဟောင်းကို ဖျက် အသစ်ကို ဖန်တီး တည်ဆောက်သည့် နည်းပညာ များသည် စီးပွားရေးတိုးတက်မှု တွင် ဘေးရောက်သည်ထက် ရောက်လာနေသောသက်ကြီး ရွယ်အိုများ အား ထိခိုက်လာခဲ့သည်။ လူငယ် လူရွယ်များကလည်း မိမိတို့၏ တူရာတူရာ ကို သာ အားပေးသည့် politics of identity ကို ကြိုဆိုလာကြသည်။

ဆယ်စုနှစ်ပေါင်း များစွာ အတွင်း ငွေကြေး ဖေါင်းပွမှုသည် စံချိန်တင် မြင့်တက်လာနေသည့်ကြားမှ ၎င်းတို့ အလိုကို လိုက်မည့် စီးပွားရေး အား နားမလည်သော နိုင်ငံရေးသမားများကို အာဏာ အပ်နှင်းရန် အသင့် ဖြစ်လာနေကြသည်။

လူသား တို့၏ တိုးတက်မှု မှတ်တမ်းအပေါ် လူတဦးချင်းစီ၏ ဂုဏ်သိက္ခာ နှင့် ယုံကြည်မှု အရ တိုင်းတာမည် ဆိုက ၂၀၂၂ သည် မသဲကွဲသော ရလဒ်များသာ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်ဟု ဆိုရမည် ဖြစ်သည်။

သို့သော်လည်း ရှေ့လျှောက် မျှော်လင့်ချက်များ ရှိနေသေးသည်။ ဆိုဗီယက် ကွန်မြူနစ် ဝါဒ ပြိုလဲသွားပြီးနောက် သွေးနားထင် ရောက်လာသော အနောက်အုပ်စုသည် အီရတ်၊ အာဖဂန်နစ္စတန် နှင့် ၂၀၀၇-၀၉ တွင် ကမ္ဘာ ဘဏ္ဍာရေး လောက ပြိုလဲသွားခဲ့ရမှု များဖြင့် တန်ဖိုးကြီးကြီး ပေးဆပ်ခဲ့ရသည်။

၂၀၂၂ တွင် ပြည်တွင်း၌ ပေါ်ပြူလစ်ခေါ် လူထု နောက်မြီးဆွဲ ဝါဒ လူကြိုက်များလာခြင်း နှင့် တရုတ် တို့ တိုး၍ တိုး၍ ခေါင်းထောင်လာနေမှု များ ၏ စိန်ခေါ်မှုများ ကြုံတွေ့လာရခြင်း ကြောင့် မိမိတို့ မည်သို့မည်ပုံ ရှေ့လျှောက် ရပ်တည်သွားရမည် ကို အနောက် အုပ်စု မှ ကောင်းစွာ ရိပ်စားမိလာနေပြီ ဖြစ်သောကြောင့်ပင်။

(၂၀၂၂ ဒီဇင်ဘာ ၂၀ ရက်နေ့ အီကောနောမစ် မဂ္ဂဇင်း၏ “What 2022 meant for the world” ဆောင်းပါးကို ပြန်လည် တင်ပြသည်)