ကုလသမဂ္ဂ ၏ ပဋိညာဉ် စာတမ်း အဖွင့်တွင် “ကျွနုပ်တို့ ကုလသမဂ္ဂဝင် နိုင်ငံများသည် လူတဦးချင်းစီ၏ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အခြေခံမူများ၊ ဂုဏ်သိက္ခာ၊ တန်ဖိုး များ၊ လူသားအားလုံးသည် တန်းတူညီမျှ မှု ရှိခြင်း၊ လူအားလုံး၏ ဆန္ဒရည်မှန်းချက်များ ကို လေးစားလိုက်နာမှု ရှိကြမည်” ဟု ရေးသားထားခဲ့သည်။

၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာ စာတမ်းတွင် ပါရှိသည့် လူ့အခွင့် အရေး နှင့် အခြေခံ လွတ်လပ်ခွင့်များကို လေးစားလိုက်နာပါမည်ဟု နိုင်ငံအသီးသီးက ကတိပြုလာခဲ့ကြသည်။ ထိုကြေညာစာတမ်း တွင် ပါရှိသော အခြေခံမူများ သည် စတင်ထုတ်ပြန်ချိန်ကလိုပင် ယခုတိုင် တကမ္ဘာလုံးတွင် အသက်ဝင်လျှက် ရှိနေဆဲပင် ဖြစ်သည်။ မိမိတို့ နိုင်ငံသားများသည် ကုလသမဂ္ဂမှ ချမှတ်ထားသော အခြေခံ မူများ အတိုင်း နေထိုင်သွားနိုင်ခွင့် ရရှိရေးကို မျှော်မှန်း တောင့်တလျှက် ရှိသည်။

၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ မှစ၍ သံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်းသည် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ အမြဲတမ်း မြန်မာ ကိုယ် စားလှယ် အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ချိန်မှစ၍ မြန်မာပြည်သူများ၏ သဘောထား ဆန္ဒကို ထုတ်ဖေါ်ပြော ဆို ခဲ့သည်။ ယခုတိုင်လည်း မြန်မာ ရှိ စစ်အာဏာသိမ်း အဖွဲ့မှ သူ နှင့် သူ့မိသားစု၏ လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက် နေမှုများ ရှိနေ‌သော်ငြားလည်း မြန်မာပြည်သူတို့၏ လွတ်လပ်ခွင့် နှင့် လူအခွင့်အရေး များ ရရှိလိုသည့် ဆန္ဒများကို သတ္တိပြောင်မြောက်စွာ ဖြင့် ဆက်လက် ပြောဆိုနေဆဲ ဖြစ်သည်။

မြန်မာ သည် ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်းကို ပထမဦးဆုံး စတင်လက်ခံ ခဲ့သည့် နိုင်ငံ ပေါင်း ၄၈ နိုင်ငံထဲ တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထိုကြေညာစာတမ်းတွင် ပါရှိသည့် မူများသည် ယခင် အချိန်များ နှင့် မတူဘဲ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံသားများ နှင့် ယခုအခါ ပို၍ပင် အကျုံးဝင်လာနေပြီ ဖြစ်သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီလ တွင် မြန်မာ စစ်တပ်သည် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို မှောက်လှန်ပြစ်နိုင်ရန် အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးစားလားခဲ့သည်။ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံသည် စစ်အာဏာရှင်စနစ် ကို ကောင်းစွာ သိရှိထားပြီး ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၂ မှ ၂၀၁၁ အထိ စစ်အာဏာရှင် အဆက်ဆက် အောက်တွင် နေထိုင်လာခဲ့ရပြီး ဖြစ်၍ ၎င်းတို့ အားလုံးသည် အတုအယောင် ဖွဲ့စည်းပုံ လုပ်ငန်းစဉ်များဖြင့် နိုင်ငံ‌ရေး တွင် ၎င်းတို့ အခန်းကဏ္ဍ အမြစ်တွယ် လာစေရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်ချည်း ဖြစ်သည်။

ကျွန်တော်တို့ အားလုံး လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်မရဘဲ နိုင်ငံပိုင် မီဒီယာများ တွင် ၎င်းတို့ သတ်မှတ်ပေးထားသည့် “မှန်ကန်သည်” ဆိုသော နိုင်ငံရေး အမြင်များ အတိုင်းသာ ပြောဆိုခဲ့ကြရသည်။ အင်တာနက် နှင့် သတင်း အချက် အလက်များကိုလည်း အလွန်အမင်း ကန့်သတ်ထားခဲ့ပြီး လွတ်လပ်စွာ သွားလာခွင့်လည်း မရခဲ့ပေ။ လူ ငါးဦး ထက် ပို၍ စုဝေးခွင့်ကို ပိတ်ပင်ထားခဲ့သည်။ သို့သော်ငြားလည်း ဒီမိုကရေစီ အသီးအပွင့်များ ခံစားခဲ့ ရသည့် ၂၀၁၁ မှ ၂၀၂၁ အတွင်း လွတ်လပ်သော လူ့ဘောင် အဖွဲ့အစည်းတွင် နေထိုင်ခွင့် ရခြင်း နှင့် အပြည့်အဝ မဟုတ် သော်လည်း ရှင်သန်လာသော ဒီမိုကရေစီ အခွင့်အရေးများ မှာ ဘယ်ပုံဘယ်နည်း ရှိသည် ဆိုသည်ကို မြည်းစမ်း ခွင့် ရလာခဲ့ကြသည်။

ထိုသို့သော ကာလများကို နောက်ပြန်ဆုတ်ရန် စစ်တပ်၏ ကြိုးပမ်းမှုများကို ပြည်သူများက လက်မခံကြောင်း ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခဲ့ကြပြီး ဖြစ်သည်။ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ငြင်းပယ်ခဲ့ကြပြီး မိမိတို့ တန်ဖိုးထားသည်များ နှင့် ကုလ မှ ပြဋ္ဌာန်းထားသော မူများ ဖြစ်သည့် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ လွတ်လပ်ခွင့်များ၊ တန်းတူညီမျှ မှု နှင့် လူတဦးချင်းစီ ဂုဏ်သိက္ခာ ရှိစွာ နေထိုင်ပိုင်ခွင့် များကို ကိုယ်စားပြုမည့် အစိုးရမျိုးကို လမ်းများပေါ်ထွက်၍ တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့ တောင်းဆိုနေသည်များက ရိုးရိုး ရှင်းရှင်းပင် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံကို ပြည်သူများသာ ပိုင်သည်၊ စစ်တပ် ပိုင် မဟုတ် ဆိုသည်ပင် ဖြစ်သည်။

ပြည်သူများ ထိုသို့ ရဲဝံ့ ပြောင်မြောက်စွာ တောင်းဆိုခဲ့မှုများ အတွက် တန်ဖိုးကြီးကြီး ပေးဆပ်ခဲ့ကြရသည်။ ကြောက်ခမန်းလိလိ သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ကြရသည်။ ကလေးသူငယ် ရာပေါင်းများစွာ အပါအဝင် လူပေါင်း ၂,၂၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပြီး၊ အိမ်အလုံးပေါင်း ၃၀,၀၀၀ ကျော် မီးရှို့ဖျက်ဆီးခံခဲ့ကြရသည်။ ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသော ကျေးရွာများသို့ ပြန်လာခဲ့ကြသူများလည်း မီးခိုးတလူလူ ထွက်နေသော သူတို့ အိမ်များသာမက အပျက် အစီးပုံများ အောက်တွင် ထွက်မပြေးနိုင်၍ မီးတွင်းထဲ သေဆုံးခဲ့ကြရသည့် ရုပ်အလောင်းများကိုပါ တွေ့မြင် ခဲ့ကြရသည်။

စစ်အာဏာသိမ်း အဖွဲ့သည် ၎င်းတို့အား ဆန့်ကျင်ကြောင်း ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခဲ့ကြသည့် လူများ ကို ဖမ်းဆီးခဲ့ရာ ယခုအခါ လူပေါင်း ၁၂,၅၀၀ ခန့် ရှိသွားပြီ ဖြစ်သည်။ အိမ်နီးချင်း အာဆီယံ နိုင်ငံများ အပါအဝင် ကမ္ဘာတဝှမ်းမှ ကန့်ကွက်နေသည့် ကြားမှ နိုင်ငံရေး အရ အကျဉ်းကျ ခံနေရသူ လေးဦး အား ကြိုးပေးကွပ်မျက်ခဲ့ကြပြန်သည်။

စက်တင်ဘာ ၁၆ ရက်နေ့တွင် စစ်ကိုင်းတိုင်း လက်ယက်ကုန်း ရွာ ဘုန်းတော်ကြီး ကျောင်းဝင်း အတွင်းရှိ စာသင် ကျောင်းအား မြန်မာစစ်တပ်မှ နာရီပေါင်းများစွာ ကြာအောင် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ တိုက်ခိုက်ရာတွင် ပထမဦးဆုံး Mi-35 ရဟတ်ယာဉ်များ သုံးပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ခြေလျှင်တပ်များက ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြ ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ကလေးသူငယ် အမြောက်အမြား သေဆုံးသွားရပြီး ထိုအထဲတွင် ၆ နှစ် အရွယ်ရှိ ကလေး ပင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့အတွက် ကုလ လူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင်က ဖွဲ့စည်းပေးထားသည့် မြန်မာ အ‌ရေး စုံစမ်း ရေး ယန္တရား အဖွဲ့မှ ထိုတိုက်ခိုက်မှု သည် စစ်ရာဇဝတ်မှု ဟု ခေါ်ဆိုနိုင်ကြောင်း နှင့် ပါဝင်သည့် တပ်မှူးများသည် ရာဇဝတ်ကြောင်း အရ တာဝန်ခံရမည်ဟု ပြောဆိုခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။

ယခုအခါ နိုင်ငံတွင်း အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေရသူ ပေါင်း တသန်း ခန့် ရှိလာနေပြီ ဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်သော လူ့အဖွဲ့အစည်း နှင့် တိုးတက်လာနေသော ကြွယ်ဝ ဖွံ့ဖြိုးမှု များ အစား ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုများ၊ ငွေကြေး ချို့တဲ့ လာမှုများ၊ ဓါတ်ဆီဆိုင်များ တွင် ကားတန်းကြီး နှင့် နိုင်ငံခြား သုံးငွေများ ပြည်ပသို့ ထွက်ခွာနေမှုများက အစား ထိုး ဝင်ရောက်လာနေပြီ ဖြစ်သည်။ စစ်တပ် နှင့် ဒီမိုကရေစီ အင်အားစုများ ဖြစ်ပွားလာသော ပြည်တွင်းစစ် သည်လည်း တနိုင်ငံလုံးကို လောင်မြိုက်လာနေသည်။ ပြည်သူများက ထိုသို့ ဒုက္ခသုက္ခများ ခံစားနေရသော် ငြားလည်း စစ်အုပ်ချုပ်ရေး အောက်တွင် ပြန် မနေဟူသော သံန္နိဋ္ဌာန် ဖြင့် ဆက်လက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြဆဲပင် ဖြစ်သည်။

မြန်မာစစ်တပ်၏ အာဏာလုမှုသည် တိုင်းပြည်ကို ဖျက်ဆီးခဲ့ရုံသာမက ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးရှိ နိုင်ငံသားများ အပေါ် နိုင်လိုမင်းထက် လုပ်လိုသူများကို အားပေးအားမြှောက် ပြုလာနေသည်။ မိမိတို့ နိုင်ငံများကမူ စည်းလုံးညီညွတ်မှု ရှိလျှင် ထိုသို့ နိုင်လိုမင်းထက် လုပ်လိုသည့် မင်းဆိုးမင်းညစ်များအပေါ် အောင်မြင်နိုင်ပြီး ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ အစည်းများဖြင့် တရားဥပဒေ စိုးမိုးသည့် လူ့ဘောင် အား တည်ထောင်နိုင်မည် ဆိုသည်ကို ကမ္ဘာကြီးအား ပြသ နေပြီ ဖြစ်သည်။

စစ်တပ်၏ အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှုသည် ပျက်ပြားသွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ အာဏာသိမ်း အဖွဲ့သည် နိုင်ငံတဝှမ်း လုံးကို အုပ်ချုပ်နိုင်စွမ်း မရှိတော့၊ ပြည်သူများကလည်း မကြုံစဖူးအောင် စည်းလုံးညီညွတ်စွာ ဖြင့် စစ်တပ် အုပ်ချုပ်လာမည့် အရေးကို ဆန့်ကျင်လာကြသည်။ အမျိုးသား ညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံ ကောင်စီသည် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ် စာတမ်းကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ထိုစာတမ်းတွင် ဒီမိုကရေစီ လမ်းပြမြေပုံ နှင့် ကြားကာလ ဖွဲ့စည်းပုံ အတွက် အစီအစဉ်များကို ချပြထားခဲ့သည်။

၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်း ခံရပြီး ဖြစ်သည့် လွှတ်တော် အမတ်များ၊ အရပ်ဖက် လူ့အဖွဲ့ အစည်းများ နှင့် ပညာရှင်များ ပါဝင်သော အမျိုးသား ညီညွတ်ရေး အစိုးရအား ပြည်သူတရပ်လုံးက တခဲနက် ထောက်ခံမှု ပေးခဲ့ကြပြီး ဖြစ်သည်။ NUG မှလည်း ရှာဖွေ စုဆောင်းနိုင်ခဲ့သည့် ဒေါ်လာ သန်းပေါင်းများစွာသော ရံပုံငွေများကို ကျောင်းများ၊ ဆေးရုံများ၊ လူသားချင်း စာနာမှု အကူအညီများ နှင့် ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံသစ် ထူထောင် နိုင်ရေး အရေးတော်ပုံ များ အတွက် ဖြန့်ဝေ ထောက်ပံ့နိုင်ခဲ့သည်။

စစ်အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းနေမှုသည် ယခုအခါ လပေါင်း ၂၀ ကြာမြင့်လာပြီ ဖြစ်၍ အခြေအနေများကို ပြန်လည် သုံးသပ် ပြီး ပြုပြင်သင့်သည်များ ရှိက ပြုပြင် ရတော့မည့် အချိန်ကျလာပြီ။ မိမိတို့ အနေဖြင့် လိုအပ် ချက်များ ရှိနေသည်ကို အသိအမှတ်ပြု ဖြေရှင်းရတော့မည် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် မိမိတို့ ပြည်သူများထဲမှ အနည်းငယ်မျှသာ ရိုဟင်ဂျာများ အပေါ် စစ်တပ်၏ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုများ အတွက် ကန့်ကွက်ပြောဆိုမှုများ ရှိခဲ့သည်။ ဤသည်မှာလည်း ယခင် ခေတ်အဆက်ဆက် က စစ်အစိုးရများ၏ အပြောများက ပြည်သူများ၏ နားတွင် စွဲထင်ကျန်နေဆဲ ဖြစ်သောကြောင့်ပင်။ စစ်အာဏာသိမ်း အဖွဲ့သည် ယခုတိုင်လည်း ရိုဟင်ဂျာ ဆိုသည့် အမည်ကို ငြင်းဆိုနေဆဲပင် ဖြစ်သည်။ NUG အနေဖြင့် ရိုဟင်ဂျာ ပြည်သူများအား ပြန်လည် လက်ခံပြီး နိုင်ငံသား အခွင့်အရေး အပြည့်အဝ ပေးရန် တာဝန်ခံ ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

မည်သည့်အချိန်တွင် ထိုသို့ ပြုလုပ်နိုင်မည်မှာ မသေချာသေးသော်လည်း ကျွန်တော်တို့၏ ဦးတည်ရာ ဖြစ်သည့် ကုလသမဂ္ဂ အခြေခံ မူများအား အကောင်အထည် ဖေါ်ရန် အာမခံ နိုင်မည့် တည်ငြိမ် မှု၊ ငြိမ်းချမ်းမှု ကို အာမခံ နိုင်ပြီး လွတ်လပ်ခွင့်၊ ဒီမိုကရေစီ အခွင့်အရေးများ၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုး‌ရေး အပေါ် အခြေခံ သည့် နိုင်ငံသစ် ကို မြင်နိုင်နေပြီ ဖြစ်သည်။

ကျွန်တော်တို့၏ နိုင်ငံသား တဦးလည်း ဖြစ်သည့် ကွယ်လွန်သူ ကုလ သမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် ဦးသန့် မှ “လူသား တဦးချင်းစီ၏ တန်ဖိုးသည် ကျွနုပ်တို့ ပိုင်ဆိုင်မှုများထဲတွင် အတုမရှိ တန်ဖိုး အရှိဆုံး ဖြစ်နေသဖြင့် ထို့ကြောင့် ကျွနုပ်တို့သည် အစ မှ အဆုံး အထိ ကြိုးပမ်းပေးသွားရမည်” ဟု ပြောခဲ့ဖူးသည်။

ယခုနှစ်အကုန်တွင် ကုလသမဂ္ဂ ၏ ကိုယ်စားလှယ် ရွေးချယ်ရေး ကော်မတီသည် မြန်မာနေရာ အတွက် မည်သူ ကို ခန့်အပ်ရမည်ဆိုသည့်အပေါ် တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးဖို့ ရှိနေသည်။ သံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်းသည် ကမ္ဘာ အဖွဲ့ အစည်းကြီးတွင် ကျွန်တော်တို့ကို ဆက်လက် ကိုယ်စားပြုနိုင်ရေးသည် ပို၍ အရေးကြီး နေပေသည်။ သို့မှသာ ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ် စာတမ်းအား နိုင်ငံတကာ မိသားစုမှ ဆက်လက်၍ ကတိကဝတ် ပြုမှုကို ထပ်လောင်း အတည်ပြုပေးရာ ရောက်မည့် အပြင် မြန်မာပြည်သူများ ၏ ဆန္ဒမျှော်လင့်ချက်များကို အသိအမှတ်ပြုရာ ကျ ပေမည်။

ကုလ ကိုယ်စားလှယ် ခန့်ထားရေး ကော်မတီ အ‌နေဖြင့် မှန်ကန်သော အမှုကို ပြုလုပ်ရန် အခွင့်အရေး ရှိနေပြီ ဖြစ်သည်။ ကော်မတီ အနေဖြင့် ပေါ်ပေါက်လာသည့် အခြေအနေများ အတိုင်း ဆုံးဖြတ်ပြီး ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာကြီးက သဘောတူညီခဲ့ကြသည့် စကားလုံးများ နှင့် အခြေခံမူများ အတိုင်း ပြုကျင့်သွားမည်ဟု မျှော်လင့် ရပေသည်။