ရုရှား ၏ အဓိက အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် အယ်လက်စီ နာဗာနီ အား အကျဉ်းထောင်မှ ဆေးရုံသို့ ရွှေ့ပြောင်းလိုက်ရပြီ ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ခန္တာကိုယ် နှင့် မတည့်သော ဓါတ်သဘော ဖေါက်ပြန်မှုကြောင့်ဟု ဆိုသည်။ သို့သော် ၎င်းအား ထောက်ခံသူများကမူ အဆိပ်သင့်ခြင်းဟု ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။ သို့သော် နောက်ပိုင်းတွင် အကျဉ်းထောင်သို့ ပြန်လည် ရွှေ့ပြောင်းပေးခဲ့သည်။ နာဗာနီအား တရားမ၀င် ဆန္ဒထုတ်ဖေါ်ပွဲများ စီစဉ်ခဲ့မှု ဖြင့် ဖမ်းဆီးထားခြင်း ဖြစ်သည်။ တသီးပုဂ္ဂလိက ကိုယ်စားလှယ်များအား မြို့ကောင်စီ ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ၀င်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ခွင့် ပြုရန် တောင်းဆိုမှုဖြင့် လူပေါင်း တထောင်ကျော် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။ သို့သော် နောက်ထပ် ဆန္ဒပြပွဲများ ပြုလုပ်ရန် စီစဉ်ထားသည်ဟု သိရသည်။
ဘောရစ် ဂျွန်ဆင်သည် ဗြိတိသျှ ၀န်ကြီးချုပ် အဖြစ် အလုပ်များလှသော ပထမဆုံး ရက်သတ္တပါတ်ကို ဖြတ်သန်းခဲ့ရသည်။ ၎င်းက လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့ စစ်ပြန်များအား ဘ၀တသက်တာ ကူညီထောက်ပံ့နိူင်ရေး အတွက် ဌာန အသစ်ကို တည်ထောင်ခဲ့ခြင်း၊ စီမံကိန်းများ အတွက် အရင်းအမြစ်များ ထောက်ပံံံံ့ရန် နှင့် အစိုးရ ဌာနများ အတွက် အသုံးစရိတ်များ ပိုမို ခွင့်ပြုရန် ကတိပြုခြင်း အစရှိသည်တို့ လုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ ထိုအထဲတွင် ရဲအဖွဲ့၀င် အင်အား နှစ်သောင်းကို သုံးနှစ်အတွင်း တိုးမြှင့်သွားရန်လည်း ပါရှိသည်။ ၂၀၁၀ မှ စ၍ ရဲအဖွဲ့၀င် အင်အားကို ကွန်ဆာဗေးတစ်ပါတီက လျော့ချခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။
ထို့အပြင် စကော့တလန်၊ ေ၀လပြည်နယ် နှင့် မြောက်ပိုင်း အိုင်ယာလန် ပြည်နယ်များသို့ ခေတ္တ ခဏ မျက်နှာပြ သွားရောက်ခဲ့သည်။ ထိုပြည်နယ်များတွင် ဘရက်စစ် ပြဿနာက ကြီးစိုးလျက် ရှိနေသည်။ မြောက်အိုင်ယာလန်သို့ ရောက်ရှိစဉ် အီးယူ ၏ အကောက်ခွန် သမဂ္ဂ တွင် ဗြိတိန်အား ဆက်လက်ထားရှိရန် Backstop အစီအစဉ်သည် ပြီးဆုံးသွားပြီ ဟု ကြေငြာခဲ့သည်။ ယင်းသည် အိုင်ယာလန် သမ္မတ နိူ်င်ငံ နှင့် ဗြိတိန်ပို်င် မြောက်အိုင်ယာလန်အကြား ကုန်စည်များကို အကောက်ခွန် နှင့် စံချိန် စံနှုန်း များ စစ်ဆေးမှု ကင်းလွတ်စေမည့် အစီအစဉ်လည်း ဖြစ်သည်။ အီးယူ နှင့် မည်သည့် သဘောတူညီချက်မှ မယူပဲ နှုတ်ထွက်နိူင်ရေး အတွက် စတာလင်ပေါင် ၂.၁ ဘီလီယံ သုံးစွဲရန် ပြင်ဆင်လာခဲ့သည်။
အမျိုးသား ထောက်လှမ်းရေး ညွန်ကြားရေးမှုး အဖြစ် မှ ဒန်ကုတ်သည် နှုတ်ထွက်လိမ့်မည် ဖြစ်ကြောင်း ဒေါ်နယ် ထရန့်က ကြေငြာခဲ့သည်။ အခြားသော လုံခြုံရေး ဌာန အကြီးအကဲ များကဲ့သို့ နိူင်ငံအား ခြိမ်းခြောက်နေသော အန္တရာယ်များကို ဆန်းစစ်မှု ပြုရာတွင် သမ္မတ နှင့် အမြင်ချင်း ကွဲလွဲခဲ့သူလည်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ နေရာတွင် မထင်မရှား ရီပါတ်ဘလီကင် အောက်လွှတ်တော် အမတ် ဂျွန် ရက်ကလစ်ဖ် နှင့် အစားထိုးရန် ထရန့် မှ အဆိုပြုခဲ့သည်။
ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီတွင်း အခြေအတင် ဆွေးနွေးနေမှုများကြောင့် လာမည့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် မည်သည့် မူဝါဒများ ဖြင့် ယှဉ်ပြိုင်မည် ဆိုသည့်အကြောင်းများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ပါတီကိုယ်စားလှယ်လောင်း အဖြစ် ထိပ်မှ ပြေးနေသူ ဂျိုး ဘီဒင် သည် ပါတီ လုပ်ဖေါ်ကိုင်ဖက်များ နှင့် မည်သူက တိုးတက်သည့် အမြင်ရှိသည်အပေါ် ဒေါသတကြီး ငြင်းခုန်မှုများ ဖြစ်ခ့ဲသည်။
၂၀၁၅ ခုနှစ်အတွင်း ချုပ်ဆိုခဲ့သော သဘောတူညီချက် အား ကယ်ဆယ်နိူင်ရန် အီရန် နှင့် ကမ္ဘာ အင်အားကြီး ငါးနိူင်ငံ တို့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ ထိုသဘောတူညီချက်အရ အီရန်မှ ၎င်း၏ ညူကလီယား အစီအစဉ်များကို အကန့်အသတ်နှင့်သာ ပြုလုပ်ရမည် ဖြစ်ပြီး အပြန်အလှန်အနေဖြင့် စီးပွားရေး ဒဏ်ခတ်ထားမှုကို လျော့ပေါ့ပေးရန် ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည် အဆိုပါ သဘောတူညီချက်မှ နှုတ်ထွက်သွားခဲ့သည်။ သို့သော် ကျန်ရှိသော နိူင်ငံများမှ အီရန်၏ အကျိုးစီးပွားကို ဖေါ်ဆောင်ပေးမည် ဆိုက အီရန်မှ သဘောတူညီချက်အား ဆက်လက်လိုက်နာသွားမည်ဟု ပြောလာခဲ့သည်။
အမေရိကန် သည် အီရန် နိူင်ငံခြားရေး ၀န်ကြီး မိုဟာမက် ဂျာဗတ် ဇာရစ် အပေါ် စီးပွားရေး အရေးယူ ဒဏ်ခတ်မှုများ ပြုလုပ်ပြီး ၎င်း၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများကို ထိမ်းချုပ်လိုက်ပြီ ဖြစ်သည်။ အီရန် ဘာသာရေး ခေါင်းဆောင်ကြီး၏ မဆင်မခြင် ချမှတ်လာသည့် အစီအစဉ်များကို အကောင်အထည်ဖေါ်ပေးနေ၍ ဖြစ်သည်ဟု အမေရိကန် ဘဏ္႑ာရေး ၀န်ကြီး စတိ မန်ချင်က ပြောကြားခဲ့သည်။
အယ် ကိုင်ဒါ အဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ရန် လျာထားခဲ့သည့် အိုစမာ ဘင် လေဒင်၏ သားဖြစ်သူ ဟမ်ဇာသည် သေဆုံးသွားပြီ ဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန် အရာရှိများက ထုတ်ဖေါ် ပြောကြားခဲ့သည်။ ၎င်းအား အမေရိကန် တပ်ဖွဲ့များက သတ်ဖြတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး မည်သည့်နေရာ မည်သည့်အချိန်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်ကိုမူ ကွဲကွဲပြားပြား မသိရသေးပေ။
ဒူဘိုင်း စော်ဘွားနှင့် အိမ်ထောင်ရေး အဆင်မပြေမှုကြောင့် တသီးတခြားစီ နေထိုင်လျက်ရှိသည့် မင်းသမီး ဟာရာ ဘင် အယ် ဟူစိန်မှ သူမ၏ ရင်သွေး နှစ်ဦး အား မိမိနှင့် ရင်အုပ်မကွာ ထားလိုမှုဖြင့် အင်္ဂလန် တရားရုံးချုပ် သို့ ဦးတိုက်လျောက်ထားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အတင်းအကျပ် လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးခြင်းမှ အကာအကွယ် ပေးမည့် တားမြစ် အမိန့် ရရှိရန်ပါ တောင်းဆိုခဲ့သည်။ မင်းသမီး ဟာရာသည် ယခုအခါ လန်ဒန်တွင် ပုန်းအောင်းနေသည်ဟု ယူဆရသည်။ သူမသည် စော်ဘွား ရှိတ် မိုဟာမက်၏ ဆဌမမြောက် ဇနီးလည်း ဖြစ်သည်။ သူမ၏ သမီး နှစ်ယောက်လည်း ထွက်ပြေးရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။
လက်ဘနွန် ရှိ ရော့ခ်တေးဂီတ အဖွဲ့ မာရှုး လီလာ ၏ ဖျော်ဖြေပွဲကို ဖျက်သိမ်းပေးခဲ့ရသည်။ အဆိုပါ ဂီတ အဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင် အဆိုတော်သည် လိင်တူ စိတ်၀င်စားသူ ဖြစ်သဖြင့် ခရစ်ယာန် အုပ်စုများ နှင့် ရှေးရိုးစွဲ အမြင်ရှိ နိူင်ငံရေး သမားများက ပွဲစီစဉ်သူများကို အပြင်းအထန် ဖိအားပေးလာခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ ဖျက်သိမ်းပေးခဲ့ရသဖြင့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခွင့်အပေါ် အခြေအတင်ပြောဆိုမှုများ စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရသည်။
IS နှင့် မဟာမိတ် ပြုထားသော ဂျီဟတ်ဒစ်များမှ နိူင်ဂျီရီယား အရှေ့မြောက်ဒေသတွင် စစ်သား ၄၀ ခန့်အား သေဆုံး သို့မဟုတ် ဒဏ်ရာရအောင် ပြုလုပ်နိူင်ခဲ့သည်ဟု ကြေငြာခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် ကျေးရွာများ နှင့် အသုဘ အခမ်းအနားများအား ၀င်ရောက် စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသဖြင့် အရပ်သား ၆၅ ဦး သေဆုံးခဲ့ရသည်။ ထိုအတောအတွင်း အစိုးရမှ ရှီယား မူဆလင်တို့၏ ဆန္ဒပြမှုကို ပိတ်ပင်လိုက်သည်။ ၎င်းတို့၏ ခေါင်းဆောင်အား ဖမ်းဆီးထားမှု နှင့် လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့များမှ အဖွဲ့၀င်များ အပေါ် သတ်ဖြတ်နေမှုများ အတွက် ဆန္ဒပြနေခြင်း ဖြစ်သည်။
ဂွာတီမာလာသည် လုံခြုံ စိတ်ချရသော တတိယ နိူင်ငံ သဘောတူညီချက်အား အမေရိကန်နှင့် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ အဆိုပါ သဘောတူညီချက်အရ ခိုလှုံခွင် ရရန် ကြိုးစားသူများသည် အမေရိကန် အစား ၎င်းတို့ ဖြတ်သန်းလာခဲ့သည့် လက်တင်အမေရိက နိူင်ငံတခုခုတွင် အရင် လျောက်ထားရမည် ဖြစ်သည်။ အဆိုပါ သဘောတူညီချက်အား လက်မှတ်မထိုးက ၎င်းနိူင်ငံ အပေါ် အခွန်အတုပ်များ စည်းကြပ်မည်ဟု ဒေါ်နယ် ထရန့် မှ ခြိမ်းခြောက်ခဲ့ခြင်းကြောင့် သမ္မတ ဂျင်မီ မော်ရေး က သဘောတူခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။ အဆိုပါ သဘောတူညီချက်အား နှစ်နိူင်ငံ စလုံးရှိ တရားရုံး များ တွင် ဥပဒေနှင့် ညီညွတ်ခြင်း မရှိုဆိုက ပါယ်ဖျက်ပေးရန် လျောက်ထားကြမည်ဟု သိရသည်။
ဘရာဇီး နိူင်ငံ ပါရာ ပြည်နယ်တွင် အကျဉ်းထောင် အဓိကရုဏ်းကြောင့် အနည်းဆုံး ၅၇ ဦး သေဆုံးသွားခဲ့ရသည်။ အများစု မှာ မီးလောင်မှုကြောင့် အသက်ရှု ကျပ်ကာ သေဆုံးခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။
ပီရူး သမ္မတ မာတင် ဗစ်ဇ် ကာရာ သည် ရွေးကောက်ပွဲအား တနှစ်စောပြီး ၂၀၂၀ ဧပြီလ တွင် ကျင်းပရန် အဆိုပြုခဲ့သည်။ ရွေးကောက်ပွဲ စောစီးစွာ ကျင်းပခြင်းဖြင့် သူ၏ အကျင့်ပျက် လာဒ်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေး အစီအစဉ်များ အပေါ် ကွန်ဂရက် တွင် ရှေ့မတိုး နောက်မဆုတ် ဖြစ်နေမှုများ အဆုံးသတ်သွားရန် ရည်ရွယ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့သော် ကွန်ဂရက်က ရွေးကောက်ပွဲ စောစီးစွာ ကျင်းပရန် လိုလားဟန်မပြပေ။ အချို့သော ကွန်ဂရက်အမတ်များ က ပြန်လည် ယှဉ်ပြိုင်ခွင့် မရှိ ဖြစ်နေသည်။ အဆိုပါ အစီအစဉ်ကို လူထုဆန္ဒခံယူပွဲဖြင့် အတည်ပြုရမည်လည်း ဖြစ်သည်။
တရုတ် အာဏာပိုင်များက ဟောင်ကောင်တွင် အကျပ်အတည်း ကျနေသော အုပ်ချုပ်ရေးမှုး ကာရီ လမ်း အား ထောက်ခံကြောင်း ပြောဆိုလာခဲ့သည်။ ထိုအပြင် ငြိမ်၀ပ်ပိပြားမှု ပြန်လည် ထားရှိရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ အဓိကရုဏ်းများ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေပြီး ဖမ်းဆီးခံထားရသူ ၄၄ ဦးအား ရဲအဖွဲ့မှ အမှုဖွင့် အရေးယူခဲ့သည်။ ထို့အတွက် ရဲစခန်းများ ရှေ့တွင် ဆန္ဒပြ ကန့်ကွက်မှုများ ထပ်မံ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။
တရုတ် နိူင်ငံ အနောက်ပိုင်း စင်ကျန်း ပြည်နယ် ဒုတိယ အကြီးအကဲ မှ စခန်းများ ဖွင့်ကာ ထိမ်းသိမ်းခြင်း ခံနေရသည့် ၀ီဂါ များထဲမှ ၉၀% ကို အိမ်များသို့ ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့ပြီဟု ဆိုသည်။ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့များကမူ ၎င်း၏ ပြောဆိုမှုအပေါ် သံသယ ရှိနေခဲ့သည်။ ၀ီဂါ တသန်းကျော်အား ၎င်းတို့၏ ယဉ်ကျေးမှု အားပျော့သွားစေရန် ကြိုးပမ်းသည့် အနေဖြင့် စခန်းသွင်းထားခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။
မြောက်ကိုရီယား မှ ဂျပန် ရှိရာ ပင်လယ်ပြင်ဆီသို့ ဒုံးကျည်အမြောက်အမြားကို နှစ်ကြိမ်တိုင် ပြစ်ခတ်ခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ ဒုံးကျည်များသည် တာတိုပြစ် ပုံစံသစ်များ ဖြစ်သည်ဟု အမေရိကန် နှင့် တောင်ကိုရီယား တို့က ဆိုသည်။ မြောက်ကိုရီယားသည် ယမန်နှစ် နှစ်ဦးပိုင်းမှ စ၍ တာေ၀းပြစ် ဒုံးကျည်များ စမ်းသပ်မှုကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။ အမေရိကန် နှင့် လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေး ဆွေးနွေးမှုများ ပြန်လည် စတင်ရန် ပြီးခဲ့သည့် လ အတွင်း သဘောတူခဲ့ပြီးလည်း ဖြစ်သည်။
အိန္ဒိယ ပါလီမန် မှ မူဆလင် အမျိုးသားများသည် ၎င်းတို့၏ ဇနီးများကို ကွာရှင်းလိုပါက ပါးစပ်မှ talaq ဟု သုံးကြိမ်ပြောယုံဖြင့် အတည်ဖြစ်ခြင်းကို ပိတ်ပင်သည့် ဥပဒေကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ ယင်းကဲ့သို့ ပြုလုပ်ခြင်းကို မူဆလင် နိူင်ငံ အနည်းငယ်ကသာ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ယင်းသည် ဖွဲ့စည်းပုံ နှင့် မကိုက်ညီကြောင်း ဗဟိုတရားရုံးက ကြေငြာခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း အတိုက်အခံ ပြုမှုများ ရှိနေသဖြင့် တနှစ်နီးပါးမျှ ကြန့်ကြာခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။ ကန့်ကွက်နေသူများက ထိုသို့ သော နည်းဖြင့် ဇနီးသည်များအား ကွာရှင်းခဲ့သူများကို ထောင်သွင်း အကျဉ်းချခြင်းသည် ပြင်းထန်လွန်းသည်ဟု ပြောဆိုနေခဲ့ကြသည်။
နိူင်ငံတွင်းရှိ ကျား အကောင်ရေသည် ၂၀၁၄ မှ စ၍ သုံးပုံတပုံခန့် မြင့်တက်လာပြီး ယခုအခါ ၃,၀၀၀ နီးပါး ရောက်ရှိလာပြီဟု အိန္ဒိယ အစိုးရက ကြေငြာခဲ့သည်။
ကိုးကား ။ ။ The Economist Aug 3rd 2019