၂၀၁၅ တြင္ အေမရိကန္ ဗဟုိတရားရုံးခ်ဳပ္မွ လိင္တူ လက္ထပ္ျခင္းသည္ ဖဲြ႕စည္းပုံ ႏွင့္ ကုိက္ညီေၾကာင္း အတည္ျပဳ ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီဆုံးျဖတ္ခ်က္ေၾကာင့္ အေမရိကန္ ႏူိင္ငံသားမ်ား အခ်င္းခ်င္း အၾကီးအက်ယ္ အျငင္းအခုံေတြ ျဖစ္ေပၚခဲ့ရပါတယ္။

ဒါနဲ႕ ပါတ္သက္ျပီး ကေနဒါရွိ ၀င္နီပက္ တကၠသုိလ္မွ ဂ်ရယ္မီ ဖားမား ဆုိသူမွ အေမရိကန္ ႏူိင္ငံသား အေယာက္ ၂၀၀ ကုိ သူလုပ္မယ့္ စမ္းသပ္မႈအတြက္ ၾကဳံရာက်ပမ္း ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။ ထုိ အေယာက္ ၂၀၀ ထဲမွ ဘယ္သူက လိင္တူ ထိမ္းျမားျခင္းကုိ လက္ခံလဲ၊ ဘယ္သူ က လက္မခံလဲ ဆုိတာ ခဲြထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ သူတုိ႕အားလုံးကုိလည္း ဆယ္ေဒၚလာ ဆီ ခ်ီးျမွင့္မယ္လုိ႕ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ လက္ခံတဲ့သူမ်ားကုိ သူတုိ႕ အျမင္ကုိ ဆန္႕က်င္ျပီး ေျပာဆုိခဲ့တဲ့ အခ်က္ ရွစ္ခ်က္ ကုိ ဖတ္ျပီး တုန္႕ျပန္ရမယ္လုိ႕လည္း ဆုိပါတယ္။ သူတုိ႕ နဲ႕ တသေဘာတည္း ေျပာဆုိထားတ့ဲ အခ်က္ ရွစ္ခ်က္ ကုိလည္း ဖတ္ခြင့္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ အဲ့လုိ အျမင္တူ တာကုိ ဖတ္မယ္ဆုိရင္ ဆယ္ေဒၚလာ အစား ခုႏွစ္ ေဒၚလာပဲ ေပးေတာ့မယ္လုိ႕ တလက္စာတည္း အသိေပးခဲ့ပါတယ္။

ဒီလုိပဲ လိင္တူ ထိမ္းျမားျခင္း ကုိ ဆန္႕က်င္တဲ့ လူေတြကုိလည္း အထက္က အတုိင္း ကမ္းလွမ္းခဲ့ျပန္ပါတယ္။

ဒီအခါမွာ ဘာေတြ႕ခဲ့ရလည္း ဆုိေတာ့ ဟုိဖက္ ဒီဖက္ မွာ ရွိတဲ့ လူ သုံးပုံ ႏွစ္ပုံခန္႕သည္ ဆယ္ေဒၚလာကုိ မယူပဲ သူတုိ႕နဲ႕ အျမင္တူတဲ့ ေျပာဆုိခ်က္ေတြကုိသာ ဖတ္ျပီး ခုႏွစ္ေဒၚလာကုိ ပဲ ေက်ေက်နပ္နပ္ၾကီး ယူသြားခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒါကုိ ၾကည့္ျပီး ဂ်ရယ္မီ ဖရီမား က လူမ်ား အေနျဖင့္ မိမိတုိ႕ မူလ ယုံၾကည္ထားမႈမ်ားန႔ဲ ဆန္႕က်င္ဖက္ ျဖစ္မယ့္ အျမင္ေတြ အခ်က္အလက္ေတြကုိ လုိလုိလားလား လက္ခံလုိစိတ္ မရွိတာကုိ ျပဆုိေနတယ္လုိ႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

ထုိကဲ့သုိ႕ ေသာ လူမ်ားသည္ အျမင္က်ဥ္းေျမာင္းျပီး မိမိသာ ျပန္ျပီး ထိခုိက္ နစ္နာေစမယ့္ အျပဳအမူမ်ားကုိ လက္ခံ က်င့္သုံးသူမ်ား ျဖစ္တယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။

ဒီလို လူမ်ဳိးမ်ားကုိ အက်ဳိး အေၾကာင္း ရွင္းျပျခင္းျဖင့္ ဗဟုသုတေတြ ၾကြယ္၀လာျပီး ပုိမုိေကာင္းမြန္တ့ဲ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ျဖစ္လာစရာ မရွိပဲ ေရွးေခတ္ကလုိ အမဲလုိက္ အသက္ေမြး တတ္သူ အခ်င္းခ်င္း တူရာတူရာ စုေနထုိင္တဲ့ လကၡဏေတြ ေတြ႕ရမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႕ ဦးေႏွာက္ပုိင္း အသိအာရုံေၾကာဆုိင္ရာ သိပၸံပညာရွင္မ်ား ျဖစ္တဲ့ ဟူးဂုိ မာစီယာ နဲ႕ ဒန္ စပါးဘာ တုိ႕က သူတုိ႕ေရးသားထားတဲ့ “The Enigma of Reason” စာအုပ္မွာ ေရးသားထားပါတယ္။ အခ်က္အလက္ ေတြကုိ ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈထက္ မိမိတုိ႕ အုပ္စုရဲ႕ ကုိယ္ပုိ္င္ရပ္တည္ခ်က္နဲ႕ အေနအထားကုိ ခုိင္မာေအာင္သာ အက်ဳိးအေၾကာင္း ဆုိတဲ့ စကားကုိ ကၽြမ္းက်င္စြာ အသုံးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

သူတုိ႕ အေနနဲ႕က အျခားလူမ်ားရဲ႕ အျမင္ကုိ နားေထာင္ျခင္းသည္ ထိခုိက္နစ္နာေစတယ္လုိ႕ ယူဆခဲ့ၾကပါတယ္။

၂၀၁၆ အတြင္း ကယ္လီဖုိနီယား ေတာင္ပုိင္း တကၠသုိလ္မွ ဂ်ဳိနာစ္ ကက္ပလန္ ကေတာ့ ဒီလုိမ်ဳိး တုန္႕ျပန္မႈမ်ားသည္ လူမ်ား၏ ဦးေႏွာဏ္ တြင္ နဂုိကတည္းက စဲြထင္ ပါလာခဲ့ေၾကာင္း သက္ေသျပခဲ့ျပန္ပါတယ္။

သူက လစ္ဘရယ္ သမား အေယာက္ ေလးဆယ္ကုိ fMRI Scanner ထဲ ျဖတ္ခုိင္းျပီး လစ္ဘရယ္ အယူအဆကုိ ေထာက္ခံတဲ့ ႏူိ္င္ငံေရး အယူအဆေတြ (ဥပမာ ကုိယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္းအား တရား၀င္ ျဖစ္သင့္) ဆုိတာမ်ဳိး နဲ႕ သူတုိ႔ အယူအဆကုိ ဆန္႕က်င္တဲ့ ေရးသားခ်က္ (မီးဖုိေခ်ာင္သုံး ဓါးနဲ႕ အသတ္ခံရသူ အေရ အတြက္သည္ ေသနတ္နဲ႕ ျပစ္သတ္ခံရသူ အရည္အတြက္ထက္ ဆယ္ဆပုိမ်ားေနသည္) ဆုိတာမ်ဳိး ေတြ ဖတ္ေစပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ သူတုိ႕ ယုံၾကည္ခ်က္ကုိ ဆန္႕က်င္တဲ့ အေၾကာင္းမ်ားကုိ ဖတ္ေနစဥ္ ေသြးမ်ား ဦးေႏွာဏ္ကုိ စီးဆင္းမႈသည္ ပုိမ်ားတာ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါကုိ ၾကည့္ရင္ လူမ်ားသည္ မိမိတုိ႕ ယုံၾကည္ခ်က္ႏွင့္ မတူေသာ္လည္း အျခားလူမ်ား ေျပာသည္မွာ အဓိပၸါယ္ရွိပါလားဟု ၀န္ခံရမွာ ၀န္ေလးတာကုိ ေတြ႕ရတယ္ လုိ႕ ဆုိပါတယ္။

တခါတရံ လူမ်ားသည္ ရာသီဥတု ေဖါက္ျပန္ေစတဲ့ အခ်က္မ်ားကုိ မ်က္စိမွိတ္ ျငင္းဆုိတာမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ တခါတခါ က်လည္း လက္ခံျပီး ခ်က္ျခင္းလုိ ဦးေႏွာဏ္ထဲက ထုတ္ျပစ္တတ္ပါတယ္။ ၂၀၁၈ ႏူိ၀င္ဘာလ အတြင္းက အစုိးရဌာနမ်ားက ရာသီဥတု ပူေႏြးလာျခင္း အေၾကာင္း နဲ႕ ကုန္က် ဖုိ႕ ျဖစ္လာမယ့္ အရာေတြ ပူးတဲြျပဳစုထားတဲ့ စာမ်က္ႏွာ ၁,၆၅၀ ပါ စာတမ္းၾကီးကုိ ေဒၚနယ္ ထရန္႕မွ အယုံအၾကည္မရွိ ဆုိျပီး ပါယ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၆ သမၼတ ေလာင္း မ်ား စကားစစ္ထုိး ပဲြ အတြင္း သမၼတေလာင္းမ်ားရဲ႕ ေျပာဆုိခ်က္မ်ား မည္မွ် အထိ အခ်က္အလက္ မ်ား တိက်မွန္ကန္ေၾကာင္း အမွတ္ေပးဖုိ႕ မီခ်ီဂန္ တကၠသုိလ္ နဲ႕ ေဂ်ာ့ခ်္ ၀ါရွင္တန္ တကၠသုိလ္မ်ားက အြန္လုိင္းမွ တဆင္ လူေပါင္း ၁,၅၀၀ ကုိ ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။ ထရန္႕ ရဲ႕ ေျပာဆုိခ်က္ အမွားေတြကုိလည္း အမွန္ျပင္ေပးျပီး ၁၅၀၀ ထဲက တ၀က္ ထံကုိပဲ ျပန္လည္ ေပးပုိ႕ခဲ့ပါတယ္၊ ဒီအခါမွာ အမွားျပင္ဆင္ခ်က္ကုိ ရရွိတဲ့လူေတြက မရခဲ့တဲ့ လူေတြထက္စာရင္ ထရန္႕အေပၚ တိက်မႈ မွာ အမွတ္ေလ်ာ့ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ေနာက္ဆုံး ထြက္လာတဲ့ သေဘာထား ခံယူခ်က္မွာေတာ့ မည္သုိ႕မွ် ေျပာင္းလဲျခင္း မျဖစ္ခဲ့ပါဖူး၊ အမွားျပင္ဆင္ခ်က္ ရတဲ့ လူ နဲ႕ မရတဲ့ လူေတြ အၾကား ထရန္႕ အေပၚ လူၾကဳိက္မ်ားမႈက အတူတူ ျဖစ္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ဒါေတြကုိ ၾကည့္ရင္ သတင္းတိက်မႈ ဆုိသည္က သိပ္ျပီး အရာမေရာက္တာ ေတြ႕ရတယ္လုိ႕ ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ လူ႕ေဘာင္ အဖဲြ႕အစည္းၾကီး အတြင္း တြင္လည္း ျငင္းခုံတုိက္ခုိက္မႈေတြ နဲ႕ အခ်ိန္ကုန္ မခံသင့္ပါဖူး၊ ဒါကုိပဲ ေဇာက္ခ် ေျပာဆုိ ေနမယ္ဆုိရင္ ပုိျပီး ကဲြျပားစရာ ေတြ ျဖစ္လာဖုိ႕ပဲ ရွိပါတယ္၊ လူေတြက သူတုိ႕ နဂုိမူလ ခံယူခ်က္ကုိ ေျပာင္းလဲမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဖူး ဆုိတာ အထက္က ေလ့လာခ်က္မ်ားက သက္ေသခံေနတယ္ဆုိတာ ဆင္ျခင္ႏူိင္ေအာင္ တင္ျပလုိက္ရပတယ္။

သုိေသာ္ မဟုတ္တမ္းတရား ေျပာလာသူမ်ားကုိေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ေရး မပါပဲ အခ်က္အလက္မ်ား နဲ႕ ရွင္းျပသင့္တဲ့ အျပင္ အမွန္တရားကုိ လက္ကုိင္ထားျပီး ခ်ျပႏူိင္ဖုိ႕ အားလုံးမွာ တာ၀န္ရွိပါတယ္။

ကုိးကား။ ။ "The Partisan Brain" from The Economist December 8th 2018