သမ္မတ ထရန့်သည်သာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အဖွဲ့ကြီး၏ စကားကို အချိန်ပေးပြီး နားထောင်ခဲ့မည် ဆိုက အသက် ဆုံးရှုံးသွားခဲ့ရသော အမေရိကန် ပြည်သူ ထောင်ပေါင်း များစွာကို ကယ်တင်နိုင်ခဲ့လိမ့်မည်ဟု နယူးယောက် တိုင်းမ် သတင်းစာကြီး၏ အထင်ကရ ပင်တိုင်ဆောင်းပါးရှင် နီကိုလပ်စ် ခရစ်စတော့ဖ် မှ ဒီနေ့တွင် ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ထုတ်ဖေါ် ရေးသားလိုက်ပါတယ်။

ယခုအခါ ထရန့်သည် တကမ္ဘာလုံး ရင်ဆိုင်နေရသော ကပ်ရောဂါဆိုးကြီး၏ ဒဏ်ကို ဦးဆောင် တိုက်ပွဲဝင်နေသော WHO အဖွဲ့ကြီးအား ထည့်ဝင်ငွေများ ရပ်ဆိုင်းတော့မည်ဟု ကြေငြာလိုက်ခြင်းဖြင့် သူ၏ ကျရှုံးလာနေမှုကို လွှဲချဖို့ ဂမူးရှူးထိုး ကြိုးပမ်းလာနေပါတယ်။ ၎င်း၏ လုပ်ရပ်သည် မီးလောင်ပြင်သို့ ငြိမ်းသတ်ရန် သွားမည့် မီးသတ်ကား ကို ဆွဲယူသွားသည့် လုပ်ရပ်မျိုး ဖြစ်နေပါတယ်။

အမေရိကန် နိုင်ငံသား အတော်များများ အဖို့က WHO ဆိုတာ ဘာမှန်းမသိကြပေမယ့် အစိုးရက WHO ဘတ်ဂျက် စုစုပေါင်း၏ ငါးပုံတပုံကို နှစ်စဉ် ထည့်ဝင်နေကျလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ထိုပမာဏသည် တကယ်တမ်း ဆိုလျှင် အမေရိကန်ရှိ ထိတ်ထိတ်ကျဲ ဆေးရုံကြီး အချို့ရဲ့ နှစ်စဉ် သုံးစွဲငွေထက်တောင် အပုံကြီး နည်းနေပါသေးတယ်။ သို့သော်လည်း WHO သည် အီဘိုလာ၊ ပိုလီယို ရောဂါများကို တိုက်ဖျက်ပြီး ကလေးသူငယ်ပေါင်း များစွာရဲ့ အသက်ကို ကယ်တင်ပေးရရုံမက အခုလို ဖြစ်လာတဲ့ ကပ်ရောဂါဆိုးကြီးမှ ကာကွယ်ပေးရန်လည်း တာဝန်ရှိနေပါတယ်။

ယခု ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အရေးအပေါ် အခြေအနေတွင် WHO ၏ ကိုင်တွယ်ပုံကို သူ၏ အစိုးရ အဖွဲ့မှ သုံးသပ်နေဆဲ မှာပင် ရံပုံငွေ ထည့်ဝင်မှုကို ဖြတ်တောက်လိုက်ပြီလို့ ထရန့်က ကြေငြာလိုက်ပါတယ်။ သူသည် ယခင်ကတည်းက ကပ်ရောဂါ ကို ကာကွယ်ရေး အတွက် အမေရိကန် သမ္မတ အဆက်ဆက်ရဲ့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရေး လုပ်ငန်းစဉ် များ အပေါ် အကောင်အထည်ဖေါ်ဖို့ ထူးထူးခြားခြား ပျက်ကွက်ခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ WHO ကို ပိုမို အားဖြည့်ပေးရေးလည်း ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန် သမ္မတ များမှ WHO ၏ လုပ်ငန်းစဉ်များ သည် အမေရိကန် ပြည်သူများ ဘေးအန္တရာယ် ကင်းစေရေး အတွက် အဓိက ကျတဲ့ နေရာမှ ပါဝင်နေတယ်လို့ အမြဲ ယူဆထားခဲ့ကြတာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။

WHO နဲ့ ပတ်သက်ပြီး သူရဲ့ မကျေမနပ် ပြောဆိုမှုတွေ မှာ မှန်သင့်သလောက် မှန်ခဲ့ပါတယ်။ WHO သည် တရုတ်ပြည်နဲ့ ပလူးပလဲ လုပ်လွန်းသည့်အပြင် ဇန်နဝါရီ ၁၄ ရက်အထိ လူအချင်းချင်း ကူးစက်မှု ကို သံသယ ရှိနေတယ်လို့ ပြောနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ထို့အပြင် တိုင်ဝမ် ပါဝင်မှုကို ပိတ်ဆို့ ပေးထားခဲ့ပါတယ်။ သို့သော် တိုင်ဝမ်သည် ဒေါ်နယ်ထရန့်ထက် အပုံကြီး သာအောင် ရောဂါ ထိန်းချုပ်ရေး ကို ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ (တိုင်ဝမ်တွင် ယခုအချိန်အထိ ရောဂါပိုး ကူးစက်မှု အတည်ပြုလူနာ ၃၉၃ ပဲ ရှိပါသေးတယ်)

သို့သော် WHO သည် ဇန်နဝါရီ ၄ ရက်နေ့တွင် ပထမဆုံးအကြိမ် သတိပေးမှုကို တွစ်တာ မှာ စတင် ရေးသား ဖေါ်ပြလာခဲ့ပါတယ်။ ထို့နောက် ဇန်နဝါရီ လ ကုန်ပိုင်းမှာ “လူထု ကျန်းမာရေး အတွက် တကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာ နှင့် စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်လာနိုင်” ဟု သံချောင်း ခေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ ထိုအချိန်တွင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ဒါဇင်ပေါင်းများစွာ တွင် စတင် အသုံးပြုလာသည့် Test kit ကို ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ထိုအချိန်တွင် အမေရိကန် ကတော့ လုံလောက်တဲ့ test kit တွေ စုဆောင်းဖို့ စီမံ ထားတာမျိုး မရှိသေးပါဘူး။

ဖေဖေါ်ဝါရီလ ဆန်းမှာ ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ်စ်သည် မည်မျှအထိ အန္တရာယ် ပေးလာနိုင်ကြောင်းကို အရေးတကြီး သတိပေးချက်တွေ ထုတ်ပြန်လာခဲ့ပါတယ်။ သို့သော်လည်း ထရန့်သည် အားလုံးကို နိုင်နိုင်နင်းနင်း ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ဆဲ လို့ ပြောနေပြီး (ဇန်နဝါရီ ၂၂ CNBC အင်တာဗျူး) ကူးစက်မှု နှုန်းလည်း ကျဆင်းသွားမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ခန့်မှန်း လိုက်ရုံမျှမက မကြာမီ အတွင်း (ဧပြီလတွင်) ပျောက်ပျက် သွားမယ်လို့ ပြောခဲ့ပြန်ပါတယ်။ (ဖေဖေါ်ဝါရီ ၂၇ ရက် အိမ်ဖြူတော်တွင် လူမည်း ခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံပွဲ တွင် ပြောခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်...စာရေးသူ)

ထိုသို့ ထရန့် မှ တောင်စဉ်ရေမရ ပြောနေစဉ်တွင် WHO နှင့် သူ၏ အနီးကပ် အကြံပေးများကတော့ အန္တရာယ်ကြီးကို သူ့အား ထပ်တလဲလဲ သတိပေးနေပါတယ်။ ထိုအချိန်ကပင် ဆရာဝန်များ၊ သူနာပြုများ အတွက် PPE ကို အလုံအလောက် ရှိနေဖို့ ၊ ကြိုတင် ရှာဖွေ စုဆောင်းဖို့၊ အချိန် အလုံအလောက် ရနေတာကိုလည်း လျစ်လျူရှုခဲ့ပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ဟာ မဖြစ်စလောက် ပုံစံမျိုး ပြောဆိုလာခဲ့ပြီး မာဒီ ဂရပ်စ် နှင့် ဖလော်ရီဒါတို့ တွင် လူစုလူဝေးများပင် ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ထို့ကဲ့သို့သော အကြောင်းများကြောင့် လူတသန်းလျှင် တောင်ကိုရီယား ၌ လေးဦး၊ တိုင်ဝမ်တွင် တစ်ဂဏန်းပင် မပြည့် ဖြစ်နေချိန်မှာ အမေရိကန်သည် ၈၀ အထိ သေဆုံးသွားခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဆောင်းပါးရှင်က WHO ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဒေါက်တာ တီဒရိုစ် အက်ဟာနွန် ဂီဘရေးဟပ်စ် အား သိကျွမ်းခဲ့သည်မှာ နှစ်ပေါင်း နှစ်ဆယ် ခန့် ရှိပြီလို့လည်း ဆိုပါတယ်။ သို့သော်လည်း အာဏာရှင်များ အပေါ် လိုက်လိုက်လျောလျော ဆက်ဆံခဲ့မှု နှင့် ပတ်သက်ပြီး သဘောကွဲလွဲမှု တွေ ရှိနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ငှက်ဖျားရောဂါ၊ အဟာရ ချို့တဲ့မှု နှင့် မိခင်လောင်း များ သေဆုံးမှု တွေကို တက်တက်ကြွကြွ နှင့် ဦးဆောင် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ထို့အတွက် လည်း အသက်ပေါင်း များစွာ ကာကွယ်နိုင်ခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ အီသီယိုပီယား တွင် မွေးဖွားကြီးပြင်းခဲ့သူ ဖြစ်ပြီး ညီဖြစ်သူ ယီမင်နီ သည် ဝက်သက်ရောဂါနှင့် ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။ ထို့အတွက်လည်း လူသားအားလုံး ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ရရှိရေး ကို စိတ်ရောကိုယ်ပါ နှစ်မြှုပ်ထားခဲ့သူ ဖြစ်လာပါတယ်။

WHO သည် ဗျူရိုကရေစီ ယန္တရားများနှင့် စိတ်ပျက်စရာ ကောင်းလောက်အောင် ရွံ့တွံ့ တွံ့ လုပ်တတ်တဲ့ သဘောရှိပေမယ့် မရှိလို့ မဖြစ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းကြီးလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အခြားမည်သည့် အဖွဲ့အစည်းကမှ ထိုနေရာကို ဝင်ယူဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ကွန်ဂိုမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ အီဘိုလာ ရောဂါကို စွမ်းစွမ်းတမံ တိုက်ဖျက်နိုင်ခဲ့တာကြောင့် အမေရိကန်တွင် နေတဲ့ မိမိအဖို့ အီဘိုလာ ရောဂါ ကူးစက်မခံခဲ့ရတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

WHO သည် နေ့စဉ်နှင့် အမျှ လူအသက်ပေါင်းများစွာကို ကယ်တင်လျှက် ရှိနေပါတယ်။ မိခင်လောင်းများ ဘေးအန္တရာယ် ကင်းစွာ ကလေး မွေးဖွားနိုင်ရေးကို တစိုက်မတ်မတ် လုပ်ခဲ့တာကြောင့် ၂၅ နှစ်အတွင်း သေဆုံးမှု နှုန်းကို တဝက်ကျော်မျှ လျော့ချနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အမျိုးသမီးများ ၏ လိင်အင်္ဂါ ကို ဖျက်လို ဖျက်ဆီး လုပ်မှုများကို တိုက်ဖျက်လျှက် ရှိနေပြီး သားဖွားရာ လမ်းကြောင်း လွယ်ကူအောင်လည်း ကူညီပေးခဲ့ပါတယ်။ သားအိမ် ကင်ဆာ ပပျောက်ရေး ကိုလည်း တိုက်ပွဲဝင်နေပါတယ်။ ပိုလီယိုကိုလည်း အလွတ်မပေးခဲ့ပြန်ပါဘူး။

ပုံမှန်အားဖြင့် အမေရိကန် သမ္မတ တိုင်းသည် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး ကို ဦးဆောင်ဦးရွက် ပြုခဲ့သူများ ဖြစ်ပြီး ဒီမိုကရက် နှင့် ရီပတ်ဘလီကင်များ သည်လည်း လူသားချင်း စာနာထောက်ထားစွာ အကူအညီပေးမှုများတွင် မကြာခဏ ဆိုသလို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လေ့ ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ သမ္မတ ဂျော့ချ် ဒဗလျူ ဘွတ်ရှ်ဆိုက HIV/AIDS တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် Pepfar ဆိုတဲ့ အစီအစဉ် ကို ကမကထ ပြုလုပ် ဆောင်ရွက်လာတဲ့ အတွက် လူ ၁၇ သန်းရဲ့ အသက်ကို ကယ်တင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတ အိုဘာမား ဆိုကလည်း ၂၀၁၄-၁၆ အတွင်း အနောက် အာဖရိကတွင် အီဘိုလာ ရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် ကမ္ဘာတဝှမ်းက ကြိုးပမ်းလာမှုကို ကူညီပံ့ပိုးပေးခဲ့ပြန်ပါတယ်။

သို့သော် ထရန့်သည် ယခုအခါ ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ်စ် တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် တကမ္ဘာလုံး ကို ဦးဆောင်မှု တွင် သုံည အဆင့်သာ ရှိခဲ့ပါတယ်။ သူသာ သုံညအဆင့် ရှိနေသည် မဟုတ် ထိုအရေးကို ဦးဆောင် တိုက်ပွဲဝင်နေသည့် အဖွဲ့အစည်းကြီးအား လည်း ချေမှုန်းရန် ကြိုးစားလာနေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

သူ့အဖို့ အဓိက မကျေမချမ်း ဖြစ်နေတာကတော့ WHO သည် တရုတ်ကို ဦးစား ပေးလွန်းနေတယ် ဆိုတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့အပြောသည် အချို့တဝက် မှန်ကန်နေသည်ကတော့ ငြင်း၍မရပေ။ သို့သော် သူကိုယ်တိုင်ကပင် တရုတ်သည် ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကို အားကြိုးမာန်တက် တိုက်ဖျက်နေသည်။ထို့အတွက် သမ္မတ ရှီ အား မိမိမှ ကျေးဇူး ဥပကာရ တင်ရှိပါကြောင်း ဟု ဇန်နဝါရီ ၂၄ ရက်နေ့တွင် တွစ်တာ မှာ ရေးသားခဲ့ပြန်ပါတယ်။

ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများတွင် အမျိုးသမီးများစွာ မီးတွင်းထဲ တွင် သေဆုံးခဲ့ရမှု၊ ကလေးသူငယ်ပေါင်းများစွာ ဝမ်းလျော ရောဂါ၊ နူနာရောဂါများ ဖြင့် သေဆုံးနေမှုများကို တွေ့ပါက မိမိအနေဖြင့် ဒေါသ ထွက်မိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ယခု WHO အား အခွံချည်းသာ ကျန်အောင် လုပ်လာနေသည် များသည် ကလေးသူငယ်ပေါင်းများစွာကို အစာအဟာရ ပြတ်လတ်မှုကြောင့် သေဆုံးစေခြင်း၊ သားအိမ် ကင်ဆာဖြင့် မိခင်များ သေဆုံးစေခြင်း နှင့် နောက်ထပ် နိုင်ငံပေါင်းများစွာ တွင် ကော်ရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကြောင့် သေဆုံးစေခြင်းများကို ခွင့်ပြုလိုက်သည်နှင့် အတူတူပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ထိုမျှ မကသေး အမေရိကန်တို့ အဖို့ နောက်ထပ် အသက်ပေါင်းများစွာ ထပ်မံ ဆုံးရှုံးစေနိုင်ပြန်ပါတယ်။

ဤသည်တို့က အမေရိကန် သမ္မတတယောက်သည် ၎င်း၏ သုံးစားမရ ဖြစ်ခဲ့မှု အား တရားခံရှာနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလာမှု၏ ရလာဒ် သာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ထရန့်ကြောင့် အမေရိကန် များသည် ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် မသေသင့်ပဲ သေဆုံးခဲ့ရပြီ ဖြစ်သည်မှာ အမှန်ပင် ဖြစ်ပါတယ်။ ထိုဖြစ်ရပ်အတွက် မည်သူ့တွင် တာဝန် ရှိသနည်းဟု ထရန့်တယောက် ရှာဖွေလိုသည်ဆိုပါက မိမိကိုယ် မိမိ မှန်ထဲတွင် ကြည်ဖို့ လိုပါတော့တယ်။

(ထရန့်ရဲ့ အိမ်ဖြူတော် အကြံပေး အမျိုးသမီး ကယ်လီယန် ကွန်ဝေး မှ FOX သတင်းဌာန နှင့် အင်တာဗျူးတွင် Covid-1 မကတော့ပဲ Covid-19 ပင် ဖြစ်လာနေပြီ ဖြစ်သော်လည်း WHO အနေဖြင့် ယခုထက်ထိ အချက်အလက် စာရင်းဇယားများကို နိုင်နင်းအောင် ပြုလုပ်နိုင်ခြင်း မရှိလို့ ဒီနေ့ပဲ ပြောသွားတဲ့ အတွက် ကြားရသူ အပေါင်း ကြက်သေ သေသွားကြရပါတယ်)

(နောက်ဆုံး သတင်းတရပ်အဖြစ် အမေရိကန် ပြည်သူ သန်းပေါင်းများစွာထံ အရောက်ပို့ပေးမည့် $1,200 တန် ချက်လက်မှတ်ရဲ့ ဘယ်ဖက် အောက်ဆုံး မီမို လိုင်းမှာ သူ၏အမည်ကို ထည့်ပြီး ပုံနှိပ် ရမယ်လို့ အစဉ်အလာမရှိ အတင်းအကျပ် ပြောလာတဲ့ အတွက် ထပ်မံနှောင့်နှေးသွားခဲရပြန်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်... The Washington Post)

ရည်ညွှန်း၊ ၊ ‘Trump’s deadly search for scapegoat’ , written by Nicholas Kristof in New York Times