အမေရိကန်

ကာလီတာ လေကြောင်းလိုင်း၏ လေယာဉ်အမှတ် K4371 ကုန်တင်လေယာဉ်ကြီးသည် အလာဆကာ ရှိ တက် စတီဗင် အင်ကားရပ်ချ် နိုင်ငံတကာ လေဆိပ်သို့ ဆင်းသက်လာပြီး နောက်လေယာဉ်ပေါ်တွင် လိုက်ပါလာသူများ၏ ပျော်ရွှင်စွာဖြင့် အော်ဟစ်လိုက်သံများက ဆူညံစွာ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။

အဆိုပါ ကုန်တင်လေယာဉ်ကြီး ပေါ်တွင် ယာယီ ထိုင်ခုံများ တပ်ဆင်ပေးပြီး အမေရိကန် သံအမှုထမ်းများ၊ ၎င်းတို့၏ မိသားစုများ နှင့် အခြား  အမေရိကန် နိုင်ငံသား အနည်းငယ်ကို ဝူဟန်မှ ပြန်လည် သယ်ဆောင်ကာ ကိုးနာရီ ခွဲ ကြာ ပျံသန်းခဲ့ပြီးနောက် ဆိုက်ရောက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အလာဆကာ တွင် လေယာဉ်ဆီဖြည့်ရန်သာ ခေတ္တ ခဏ ရပ်နားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သော်လည်း အမေရိကန် ခရီးသည်များအဖို့ ယခုမှပင် သက်မချနိုင်ကြသည့် ပုံ ပေါက်နေသည်။

ထို့နောက် ကုန်တင်လေယာဉ်ကြီးသည် အပြီးသတ် ရပ်နားမည့် ကယ်လီဖိုနီယား ရှိ ရီဗားဆိုက် အနီး မတ်ချ် လေတပ် အရံစစ်စခန်း တခုသို့ နောက်ထပ် ငါးနာရီ ခွဲကြာ ဆက်လက် ပျံသန်းခဲ့ရပြန်သည်။ အဆိုပါ လေယာဉ်သည် မူလ က ဆန်ဖရန်စစ္စကို သို့ ဆိုက်ကပ်ရန် ရှိနေသော်လည်း လော့စ်အိန်ဂျဲလိစ်ရှိ အွန်တာရီယို အရပ်ဖက် လေဆိပ် ရှိရာသို့ လမ်းကြောင်းလွှဲပေးခဲ့ပြန်ပြီး နောက်ဆုံးတွင် မှ စစ်စခန်း တွင် ဆင်းသက်ခွင့် ပြုခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

ကာလီတာ လေကြောင်းလိုင်းသည် အမေရိကန် အစိုးရ၏ အရေးပေါ်လုပ်ငန်းများအတွက် ငှားရမ်းသုံးစွဲခဲ့သည်မှာ ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ရှိနေပြီ ဖြစ်သည်၊ ဟာရီကိန်း ဒဏ် ခံရသူများ အတွက် ကယ်ဆယ်ထောက်ပံ့ရေး ပစ္စည်းများ ပေးပို့ခြင်း၊ 9/11 ကာလအတွင်း အရေးပေါ် သယ်ယူ ပို့ဆောင်ရာတွင် ငှားရမ်း အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင့် အီရတ် နှင့် အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံများမှ ကျဆုံးသွားသော အမေရိကန် စစ်သည်များ၏ ရုပ်အလောင်းများကို လည်း သယ်ယူ ပေးခဲ့သည်။

ဂျပန်

တချိန်တည်းမှာပင် ဂျပန် ANA လေကြောင်းလိုင်းမှ ခရီးစဉ်အမှတ် NH1952 သည်လည်း ဂျပန် နိုင်ငံသား ၂၀၆ ဦးကို သယ်ဆောင်ကာ တိုကျို ရှိ ဟာနီဒါ လေဆိပ်သို့ ဆိုက်ရောက်လာပြန်သည်။ ယင်းသည် ဂျပန်နိုင်ငံသားများကို ဝူဟန်မှ ဒုတိယ အခေါက် အဖြစ် ခေါ်ယူလာခဲ့ခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ ပထမလေယာဉ်ဖြင့် လိုက်ပါလာသူ များ အား စစ်ဆေးရာ သုံးဦးသည် ရောဂါ ကူးစက်ခံရကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ခဲ့ပြီး ဆေးရုံသို့ ပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။

သို့သော် ခရီးသည် နှစ်ဦးမှ ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးခံရန် ငြင်းပယ်ပြီး အိမ်သို့ တန်းပြန်သွားသည့် အတွက် ဆိုရှယ် မီဒီယာ များ ပေါ်တွင် ဂျပန် တို့ ပေါက်ကွဲခဲ့ကြသည်။ ဂျပန် ကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာနမှ အရာရှိတဦးက ‘မိမိတို့ အနေဖြင့် လူ့အခွင့်အရေးကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည်’ ဟု ပြောခဲ့ပြန်သည်။ ဂျပန်တို့ ထိုသို့ အတင်းအကျပ် လုပ်ရန် တွန့်ဆုပ်နေခဲ့ခြင်းမှာလည်း ယခင်က နူနာ ရောဂါသည်များ အား ကူးစက်ရန် မစိုးရိမ်ရသော်လည်း နှစ်ပေါင်းများစွာ အတင်းအကျပ် ခွဲခြားထားရှိခဲ့ဖူးသည့် နာမည်ပျက် ရှိနေခြင်းကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။

လက်ရှိ ကြုံတွေ့နေရသော အခြေအနေများကို ကိုင်တွယ်ရန် တရုတ် အပါအဝင် ရွှေ့ပြောင်းပေးလိုသော နိုင်ငံများ၏ အစိုးရများအဖို့ အတွေ့အကြုံ မရှိသဖြင့် အခက်အခဲများနှင့် ရင်ဆိုင်လာနေကြရသည်။

အလားတူ ဩစတေးသျှ၊ ပြင်သစ်၊ ဗြိတိန်၊ ကနေဒါ နှင့် ရုရှားတို့မှလည်း ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံသားများအား လေယာဉ် ဖြင့် ပြန်လည် ခေါ်ယူရန် စီစဉ်နေကြပြီ ဖြစ်သည်။ သို့သော် သယ်ဆောင်ရမည့် အချိန်၊ ပြန်လာမည့်သူများအား ခွဲခြားထားရှိရန် နေရာ အစရှိသည် တို့ကို အပြီးသတ် စီစဉ် စရာ များ ရှိနေ၍ အချိန်ကို သတ်သတ်မှတ်မှတ် စီစဉ် ကြရမည် ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ဝူဟန် လေဆိပ်တွင်လည်း ဝန်ထမ်းအင်အားက မဆိုသလောက်သာ ရှိတော့၍ လေယာဉ်များ အားလုံးကို အချိန်မှီ ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်း လည်း မရှိ ဖြစ်နေပြန်သည်။

ဩစတေးသျှ ဝန်ကြီးချုပ်မှ ပြန်လာသူများအား ခရစ်စမတ် ကျွန်းသို့ ပို့ပြီး နှစ်ပတ်အထိ နေစေရန် စီစဉ်နေသည်ဟု ပြောလာခဲ့သည်။ ဩစတေးသျှ မှ လူထု နှင့် ကင်းကွာအောင် ပြတ်သားစွာ စီစဉ်ခဲ့မှုသည် ဂျပန်နှင့် အပုံကြီး ကွာနေရသည်ဟု ဝေဖန်ပြောဆိုလာခဲ့ကြသည်။

ဗြိတိန်မှလည်း ကြာသပတေးနေ့တွင် ပြန်လည် ခေါ်ယူလာမည့် ၎င်း၏ နိုင်ငံသားများအား စစ်စခန်း တခု အနီးတွင် နှစ်ပတ်ကြာ ထားရှိရန် စီစဉ်လျက်ရှိသည်။

ထိုသို့ ခေါ်ယူမည့် နိုင်ငံများ အဖို့က အတော်ကြာအောင် အပြင်းအထန် စီစဉ်ကြရသည့် အပြင် တရုတ် အစိုးရနှင့်လည်း အကြိတ်အနယ် ဆွေးနွေးခဲ့ကြရသည်။

ပြီးခဲ့သည့် အပတ် ကြာသပတေးနေ့တွင် တရုတ်မှ ဝူဟန်မြို့ကြီးအား စတင် ပိတ်ဆို့လိုက်ပြီး နောက်တနေ့တွင် ဂျပန် ဝန်ကြီးချုပ် ရှင်တာရို အဘေးသည် ကက်ဘိနက် အရေးပေါ် အစည်းအဝေး ခေါ်ယူခဲ့ပြီး ဂျပန် နိုင်ငံသားများ ဘေးအန္တရာယ် ကင်းရှင်းရေး အတွက် ဖြစ်နိုင်သမျှ ကြိုးပမ်းရန်နှင့် ၎င်းတို့အား ပြန်လည် ရွှေ့ပြောင်းနိုင်ရန်၊ တရုတ် အစိုးရနှင့် စတင် ဆွေးနွေးရန် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး တိုရှီမစ်စု မိုတီဂျီ အား ညွှန်ကြားခဲ့သည်။

ဂျပန်အရာရှိများက လေယာဉ် စင်းလုံးငှားရန်၊ သို့မဟုတ် သင်္ဘော ဖြင့် သယ်ထုတ်ရန်၊ အခြား မြို့တခုသို့ ရွှေ့ပြောင်းပေးပြီး ထိုမြို့မှ ခရီးသည်တင် လေယာဉ်ဖြင့် ခေါ်ယူရန် အစရှိသည့် နည်းလမ်း အမျိုးမျိုး ကို ချိန်ဆ လာခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း ထိုအချိန်က မလုပ်မဖြစ် လုပ်ရတော့မည့် အနေအထားဟု မယူဆခဲ့ကြသေး၍ အလောသုံးဆယ် စီစဉ်ခြင်း မျိုး မရှိသေးဟု ဆိုသည်။

သို့သော် အခြားနိုင်ငံများသို့ ကူးစက်လာနေပြီဟူသော သတင်းများနှင့် ဝူဟန် ရှိ ဆေးရုံများတွင် ရှည်လျားလှသော လူတန်းကြီး တန်းစီနေသည့် ဓါတ်ပုံများ ဆိုရှယ် မီဒီယာများ ပေါ်တွင် ပျံ့နှံ့လာသည် ကို တွေ့မှ အလန့်တကြား ဖြစ်လာခဲ့ကြသည်။ အာဘေး အစိုးရအားလည်း လူထု ထံမှသာမက ၎င်း၏ အာဏာရ လစ်ဘရယ် ပါတီတွင်းမှလည်း လုပ်ကိုင်နေသည်များ နှေးကွေးနေသည်ဆိုကာ ဝေဖန်လာခဲ့ကြသည်။

တနင်္ဂနွေ နေ့တွင် အာဘေး သည် အထက်တန်း အရာရှိကြီးများ အားလုံးအား သူ့အိမ်သို့ ခေါ်ယူကာ ဆွေးနွေးပြီး လေယာဉ် ဖြင့် သယ်ယူရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ရောဂါပိုးကို ဂျပန်သို့ ပြန်လည် သယ်ဆောင်လာမည့် အဖြစ်ကို စိုးရိမ်လာနေသော်လည်း ဂျပန် ဝန်ကြီးချုပ် မှ ပြန်ချင်သူ အားလုံးကို ခေါ်မည်ဟု ဆုံးဖြတ်ပေးခဲ့သည်။

အစည်းအဝေး အပြီး သုံးနာရီအကြာတွင် မိုတီဂျီသည် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ဝမ်ယီ နှင့် တယ်လီဖုန်း ဖြင့် အဆက်အသွယ် ရလာခဲ့ပြီး ဂျပန်၏ အစီအစဉ်များကို ချပြခဲ့သည်။ ဝမ်ယီမှလည်း မိမိနားလည်စာနာကြောင်း ပြန်လည် ပြောဆိုခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ဤသည်က တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး အနေဖြင့် ဝူဟန် နှင့် ပတ်သက်၍ ပြည်ပ ခေါင်းဆောင်တဦး နှင့် ပထမဆုံးအကြိမ် ဆွေးနွေးခဲ့ခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။

အင်္ဂါနေ့ မနက်တွင် ဟူဘေး ပြည်နယ်အတွင်း နေထိုင်သူ ဂျပန်နိုင်ငံသား စုစုပေါင်း ၆၅၀ ကို စာရင်း ကောက်ယူနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနသည် ANA လေကြောင်းလိုင်းမှ လေယာဉ် နှစ်စီးနှင့် အမေရိကန် Air Force One နှင့် အဆင့်တူ လေယာဉ်တစီး စေလွှတ်နိုင်ရန် တရုတ် အာဏာပိုင်များနှင့် အသေးစိတ် ဆွေးနွေးမှုများ စတင်လာခဲ့တော့သည်။ နိုင်ငံ အတော်များများကလည်း လေယာဉ်များ စေလွှတ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလာနေခြင်းကြောင့် လေဆိပ်အမှုထမ်းများ မလုံလောက်သည့် ပြဿနာ နှင့် ရင်ဆိုင်လာခဲ့ရသည်။

နောက်ဆုံးတွင် တရုတ်ဖက်မှ ဂျပန် လေယာဉ်တစီးသာ လက်ခံနိုင်မည်ဟု အကြောင်းပြန်လာခဲ့သည်။ အမေရိကန်လည်း အလားတူ တစီးသာ စေလွှတ်နိုင်ခဲ့သည်။

ထို့အတွက် ဂျပန်မှ ပုံမှန်ထက် ခရီးသည် နှစ်ဆ သယ်နိုင်မည့် လေယာဉ် တစီးကို ငှားရမ်းရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး အင်္ဂါနေ့ တွင် စတင် ထွက်ခွာမည်ဟု မိုတီဂျီ က ကြေငြာခဲ့ပေတော့သည်။

ရုရှား မှ တရုတ် နယ်ခြားကို တရားဝင် ပိတ်ထားလိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း တပ်စ် သတင်းဌာန က ကြေငြာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ဟူဘေး ပြည်နယ်ထဲတွင် ရှိနေသော အင်ဒိုနီရှား နိုင်ငံသား ၂၄၃ ဦးအား ပြည်နယ်ပြင်ပရှိ တနေရာသို့ ခေါ်ထုတ်ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် လေယာဉ်ဖြင့် သယ်ယူရန် အင်ဒိုနီရှား သမ္မတ ဂျိုကိုဝီ မှ အမိန့်ပေးလာခဲ့သည်။

တူရကီ လေကြောင်း လိုင်းမှ တရုတ် နိုင်ငံ မြို့ကြီးများသို့ ပျံသန်းမည့် လေယာဉ် ခရီးစဉ် အကြိမ်အရည် အတွက်ကို လျော့ချလိုက်ပြီ ဖြစ်သည်။

ဝူဟန် ရှိ ဆေးရုံများတွင် အခြေအနေများ တင်းမာလာလျက် ရှိနေပြီး အချိန်မီ ရောက်မလာသော ဆေးဝန်ထမ်း နှစ်ဦးအား လူနာရှင်များက ဝိုင်းဝန်း ရိုက်နှက်ခဲ့ကြသည်။ အရိုက်နှက်ခံရသော ဆေးဝန်ထမ်း ဆရာဝန် နှစ်ဦးလည်း ရောဂါ ကူးစက်သွားပြန်သဖြင့် သီးခြား ထားရှိခဲ့ရသည်။

ဗီယက်နမ်တွင်လည်း နောက်ထပ် သုံးဦး ရောဂါ ကူးစက်ခံရကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ခဲ့သဖြင့် ယခုအခါ ငါးဦးအထိ ရှိလာနေပြီ ဖြစ်သည်။

စင်္ကာပူ နိုင်ငံသား ၉၂ ဦးအား ဝူဟန်မှ ဘတ်ဂျက်လေကြောင်းလိုင်း ဖြစ်သော Scoot ဖြင့် ပြန်လည် သယ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ချန်ဂီလေဆိပ်တွင် ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးပြီး ရောဂါ ကူးစက်သည်ဟု သံသယ ရှိသူများကို ဆေးရုံသို့ ပို့ပေးပြီး ကျန်လူများကို ဆယ့်လေးရက် သီးခြား နေရန် စီစဉ်ခဲ့သည်။

ယခုအခါ အိန္ဒိယ၊ ဖီလစ်ပိုင် နှင့် ဖင်လန် နိုင်ငံများလည်း ကူးစက်ခံရသည့် နိုင်ငံများ စာရင်းတွင် ပါဝင်လာနေပြီ ဖြစ်သည်ဟု သတင်းထုတ်ပြန်လာခဲ့ကြသည်။

တရုတ် အမျိုးသား ကျန်းမာရေး ကော်မရှင်မှ ဇန်နဝါရီ ၃၀ ရက်နေ့ မနက် ထုတ်ပြန်ချက်အရ သေဆုံးသူ ၁၇၀ ရှိလာပြီး ရောဂါ ကူးစက်သူ ၇,၇၁၁ အထိ ရှိလာပြီဟု ဆိုသည်။

ကိုးကား၊ ၊ Nikkei Asia Review (January 30 2019)