အိန္ဒိယ ၏ ဟိန္ဒူ အမျိုးသားရေး ဝါဒီ အစိုးရသည် ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် ပြဠာန်းခဲ့သည့် နိုင်ငံသား ဥပဒေကို ပြင်ဆင်ရန် နိုင်ငံသား ဖြစ်မှု ပြင်ဆင်ရေး အက်ဥပဒေ Citizenship Amendment Act (CAA) အား ဒီဇင်ဘာ ၁၁ ရက်နေ့တွင် အိန္ဒိယ ပါလီမန်က အတည်ပြု ပြဠာန်း ခဲ့‌ပေသည်။

CAA သည် ပါကစ္စတန်၊ အာဖဂန်နစ္စတန် နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံများရှိ ဘာသာရေး အရ လူနည်းစုဝင်များကို နိုင်ငံသား အဖြစ် သတ်မှတ် ပေးနိုင်ရန် လမ်းခင်းပေးလိုက်ခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ သတ်မှတ်ပေးရာတွင် အကျုံးဝင်သူများသည် ၂၀၁၄ တွင် အိန္ဒိယ နိုင်ငံတွင်း တရားမဝင် ရောက်ရှိလာသူများ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ဟိန္ဒူ၊ ဂျိမ်း၊ ပါစီ၊ ခရစ်ယာန် နှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ပြီး မူဆလင် တဦးတယောက်မျှ ထည့်သွင်း ထားခဲ့ခြင်းမရှိပေ။ ယင်းသည် အဆိုပါ သုံးနိုင်ငံတွင် မူဆလင်များ၏ ဖိနှိပ်ခြင်းကို ခံနေရသော ဘာသာရေး လူနည်းစုဝင်များကို ခိုလှုံခွင့် ပေးနိုင်ရန် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။  ၁၉၄၇ တွင် အိန္ဒိယ နှင့် ပါကစ္စတန် နှစ်ခြမ်းကွဲသွားပြီးနောက် တဖက်မှ ပြန်လာချင်သော ဟိန္ဒူများအတွက် လည်း ဖြစ်သည်။

အစိုးရသည် အဆိုပါ သုံးနိုင်ငံမှ ခိုလှုံလာသူများကိုသာ နိုင်ငံသား အဖြစ် သတ်မှတ်ပေးတော့မည်လည်း ဖြစ်သည်။ ထို့အတွက် အိန္ဒိယ နိုင်ငံတဝှမ်းရှိ မူဆလင် အသိုက်အဝန်း မှ ပြင်းထန်စွာ ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြလာခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ ပြင်ဆင်သည့် ဥပဒေ လူမှု အသိုက်အဝန်းများအကြား ခွဲခြား ဆက်ဆံနိုင်ရေးကို ရည်ရွယ်သည့် အတွက် ဥပဒေ၏ အစစ်အမှန် ရည်ရွယ်ချက်အပေါ် သံသယ များ ဝင်လာခဲ့ကြသည်။

ဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီ နှင့် ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီး အမစ် ရှား နှစ်ဦးစလုံးကလည်း မူဆလင်များအား ဆန့်ကျင် လှုံ့ဆော်သည် စကားများကိုလည်း ‌ပြောဟော ခဲ့ကြပြီး လည်း ဖြစ်ပေသည်။ သို့သော် ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာနက CAA သည် နိုင်ငံတွင်းရှိ မူဆလင်များ အပါအဝင် မည်သည့် နိုင်ငံသားကိုမျှ ဖွဲ့စည်းပုံအရ ပေးထားသော အခြေခံ အခွင့်အရေးများ ထိခိုက်စေမည် မဟုတ်ဟု ကြေငြာချက် ထုတ်ပြန်လာခဲ့သည်၊ သို့‌သော် ဆန့်ကျင် ကန်ကွက်နေသူများက လုံးဝ ပြန်လည် ဖျက်သိမ်းပေးရေးကို တောင်းဆိုနေလျက် ရှိသည်။

ဥပဒေ သစ်အရ အိန္ဒိယ ရှိ ၁.၃ ဘီလီယံ ရှိသော နိုင်ငံသားများ အပေါ် နိုင်ငံသား ဖြစ်မှု နှင့် ပတ်သက်၍ စစ်ဆေးမည့် National Register of Citizens (NRC) အရ နိုင်ငံသားအဖြစ် မှတ်ပုံတင်ကြရမည် ဖြစ်ရာ ထိုသို့ မှတ်ပုံတင်ခံရရေး အတွက် သက်သေ အထောက်အထားများ တင်ပြရန် လိုအပ်လာခဲ့သည်။

NRC သည် နိုင်ငံ အတွင်းရှိ မည်သူကိုမဆို စစ်ဆေး မှတ်ပုံတင်ပေးသွားမည့် သဘောရှိနေသည်။ အာဏာရ ဘီဂျေပီ ပါတီ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းများ ၏ ယခင်က အပြောအဆိုများကြောင့်လည်း မူဆလင် အသိုက်အဝန်းအတွင်း စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုများ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ရသည်။ နိုင်ငံသား ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း သက်သေမပြနိုင်သူများအား နိုင်ငံသား အဖြစ်မှ ပယ်ဖျက်ပြစ်မည့် ဟူသော အပြောအဆိုများ ကြားလာနေရသောကြောင့်လည်း ဖြစ်ပေသည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ အာသံပြည်နယ်အတွင်း ထိမ်းသိမ်းရေး စခန်းများ ဆောက်လုပ်ပြီးစီးနေပြီ ဆိုသော သတင်းများကြောင့်လည်း စိုးရိမ်ပူပန်မှုများ ဖြစ်လာနေကြရပြန်သည်။

NRC အား စတင် အကောင်အထည် ဖေါ်ခဲ့သည့် အာသံပြည်နယ်အတွင်း ဟိန္ဒူနှင့် မူဆလင် ၁.၉ သန်း အား စာရင်းမှ ဖယ်ထုတ်ခြင်း ခံခဲ့ကြရသည်။

အိန္ဒိယ အစိုးရမှ ၁၉၄၈  ဇူလိုင် ၁၉ ရက်မတိုင်မီ ပြောင်းရွှေ့ ဝင်ရောက်လာသူ မည်သူမဆို နိုင်ငံသား အဖြစ် သတ်မှတ်‌ပေးမည် ဖြစ်သည်၊ သို့‌သော် အာသံပြည်နယ် အတွင်းရှိ လူများကိုမူ သတ်မှတ်‌ပေးခဲ့သည့် နေ့ကား ၁၉၇၁ မတ်လ ၂၅ ရက် ဖြစ်နေသည်။ ရည်ရွယ်ချက်ကား အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလား‌ဒေ့ရှ်မှ တရားမဝင် ရောက်ရှိလာသူများကို ဖေါ်ထုတ်နိုင်ရေးပင် ဖြစ်သည်။

သို့သော် ကွဲလွဲမှုများ၊ ထင်သလို လုပ်နေမှုများနှင့် ကျွမ်းကျင်မှု မရှိမှုတို့ကြောင့် ဟိန္ဒူ အများအပြား ပင် NRC စာရင်းမှ ဖယ်ထုတ်ခံခဲ့ရသည်။ သို့သော် အသစ် ပြဠာန်းလိုက်သော ဥပဒေ အရ အာသံ ရှိ ဟိန္ဒူများသည် နိုင်ငံသား အဖြစ် ပြန်လည် လျောက်ထားခွင့်ရှိပြီး ၎င်းတို့အား အလိုအလျောက် နိုင်ငံသားအဖြစ် သတ်မှတ်ပေးမည် ဆိုပြန်သည်၊ သို့သော် မူဆလင်များ မပါဝင်သဖြင့် ၎င်းတို့ အဖို့ နိုင်ငံမဲ့ ဘဝ ရောက်ကာ ထိမ်းသိမ်းရေး စခန်းများအတွင်း သွတ်သွင်းခံရဖို့ ရှိနေသည်။

အာဏာရ ဘီဂျေပီ အစိုးရမှ NRC အား ၂၀၂၄ အပြီး နိုင်ငံတဝှမ်း လုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ဆိုသည်၊ သို့သော် အိန္ဒိယ လို ဆင်းရဲသော နိုင်ငံတွင် သန်းပေါင်း ရာချီသော လူများသည် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး အခွင့်အလန်းများ မရှိကြသည့်အပြင် သင့်တင်လျောက်ပတ်သော အိုးအိမ် များနှင့် နေကြရသူများလည်း မဟုတ်ကြပြန်ပေ၊ အများစုသည်လည်း စာရွက်စာတမ်း များ လည်း လက်ဝယ် ရှိမနေကြပေ၊

ထို့အတွက် CAA အရ ဆောင်ရွက်မည့် NRC အတွက် အိန္ဒိယ နိုင်ငံသား အများစုအဖို့ သူတို့၏ မျိုးရိုးဇာတိကို သက်သေခံနိုင်မည့် စာရွက်စာတမ်းများ တင်ပြနိုင်ခြင်း ရှိလိမ့်မည်မဟုတ်ဟု လေ့လာသူများက ယုံကြည်နေကြသည်။ သို့သော်လည်း တာဝန်ရှိသူများက နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဟိန္ဒူများကို နိုင်ငံသား ဖြစ်အောင် သတ်မှတ်ပေးကြမည် ဖြစ်ပြီး မူဆလင်များကိုတော့ အသေအချာ စီစစ်သွားကြလိမ့်မည်ဟုလည်း ယူဆလျက် ရှိနေသည်။

သောင်းနှင့် ချီသော လူများသည် ညမထွက်ရ အမိန့်နှင့် အင်တာနက် ဖြတ်တောက်ထားမှုကို အာခံကာ မိုဒီ ၏ ဟိန္ဒူ အမျိုးသားရေး ဝါဒ အပေါ် ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြမှုများကို ရဲအဖွဲ့က သေနတ်များဖြင့် ပြစ်ခတ်နှိမ်နှင်းခဲ့၍ ဒါဇင်နှင့် ချီသော လူများ သေဆုံးသွားခဲ့ရမှုများကြောင့် အိန္ဒိယ၏ ဂုဏ်သိက္ခာသည် နိုင်ငံတကာတွင် အဖတ်ဆယ်မရအောင် ကျဆင်းသွားခဲ့ပြီဟု ဝေဖန်သူများက ထောက်ပြခဲ့ကြသည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အစိုးရကမူ မိမိတို့ ၏ နိုင်ငံသား အစစ်အမှန် ဖြစ်သူများကိုသာ ပြန်လည်လက်ခံမည် ဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယ အစိုးရမှ နိုင်ငံခြားသား အဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသူများသည်  အိန္ဒိယ ၏ အနောက်ဘင်္ဂလား ပြည်နယ်မှ ဘင်္ဂါလီ စကား‌ပြော အိန္ဒယ နိုင်ငံသားများ မဟုတ်ကြောင်း သက်‌သေပြနိုင်ရမည် ဟု တောင်းဆိုထားပြီး ဖြစ်သည်။

အနောက်ဘင်္ဂလား ပြည်နယ်မှ ဘင်္ဂါလီ ဘာသာ စကားပြောသူ အချို့သည် အိန္ဒိယ အရှေ့ခြမ်း နှင့် အရှေ့မြောက်ဖက် အရပ်များသို့ ‌ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြသူများ ရှိနေပြန်သဖြင့် အစိုးရ အဖို့ ဘင်္ဂါလီ စကားပြောသူတိုင်းကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှ ဟု သက်သေပြရန် ခက်ခဲနေပြန်သည်။ သို့သော် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှ ဘင်္ဂါလီ အဖြစ် စွပ်စွဲ ခံထားရသူများသည် နိုင်ငံမဲ့ ဘဝဖြင့် ထိမ်းသိမ်းရေး စခန်းများ အတွင်း နေထိုင်ကြရမည့် အလားအလာ များ ရှိလာနေပေသည်။

အိန္ဒိယ အစိုးရသည် ၂၀၂၁ အတွင်း နိုင်ငံအနှံ သန်းကောင်စာရင်း ကောက်ယူရန် သတ်မှတ်ထားပြီး ထို့အတွက် ဒေါ်လာ ၅.၅ ဘီလီယံ သုံးစွဲရန် သတ်မှတ်ပေးခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယ နိုင်ငံ အနှံအပြားတွင် မူဆလင် သန်းနှစ်ရာ ခန့်နေထိုင်လျက် ရှိနေသည်။

မည်သို့ပင် ဖြစ်စေ အိန္ဒိယမှ မူဆလင်များအား ဒုတိယ တန်းစား နိုင်ငံသားများ အဖြစ် ဖန်တီးရန် ကြိုးပမ်းမှု အဖြစ် ရှု့မြင်လာခဲ့ကြသည်။ ဆန့်ကျင် ကန့်ကွက်မှုများက အာသံပြည်နယ်မှတဆင့် နိုင်ငံတဝှမ်းရှိ တက္ကသိုလ်များသို့ ကူးစက်လာခဲ့သည်။ ကန့်ကွက်သူများက ဘာသာရေး နှင့် နိုင်ငံရေး ရောယှက်ခဲ့ခြင်း မရှိသော ဖွဲ့စည်းပုံ နှင့် ညီညွတ်ခြင်း မရှိဆိုကာ တရားလွှတ်တော်ချုပ်တွင် ဥပဒေနှင့် အညီ ရင်ဆိုင်သွားမည်ဟုလည်း ဆိုသည်။ ယခုအချိန်ထိ တိုင်တန်းထားမှုပေါင်း ၅၀ ခန့် ရှိနေပြီ ဖြစ်သည်။

ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီး ရှား ကမူ တရားမဝင် ခိုးဝင်လာသူ ‘ခြ’ ကောင်များမှလွဲ၍ မည်သူမျှ စိုးရိမ်စရာ မရှိဟု ပြောခဲ့ပြန်သည်။

အဆိုပါ အရေးသည် အာဏာရ ဘီဂျေပီ ပါတီ ၏ မူဝါဒ ရေးရာ ခံယူထားမှု လည်း ဖြစ်နေသဖြင့် အဆုံးထိအောင် အကောင်အထည် ဖေါ်သွားရန် သံဓိဠာန် ချထားပုံရသည်ဟု လေ့လာသူများက သုံးသပ်လျက် ရှိနေသည်။

ကိုးကား၊ ၊ Anadolu News (Turkey) / The Washington Post / The Financial Times (UK)