ဖခင္ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရသည့္ အခ်ိန္ကား သူမသည္ အသက္အ႐ြယ္အားျဖင့္၂ ႏွစ္သာ ရွိေပေသးသည္။ အိႏၵိယတြင္ေက်ာင္းဆက္တက္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ေအာက္စဖို႔ တကၠသိုလ္ႀကီးတြင္ ပညာဆက္လက္ ဆည္းပူးရင္း ခင္ပြန္းျဖစ္သူ မိုက္ကယ္အဲရစ္ ႏွင့္ ဆုံဆည္းခဲ့ရသည္။ သားႏွစ္ေယာက္ ထြန္းကားခဲ့ၿပီး အဂၤလန္တြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ရင္း ျမန္မာစာေပ ျဖင့္ ေဒါက္တာဘြဲ႕ ကို ရ ယူရန္ ျပင္ဆင္လာခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ေႏြဦးကာလ တြင္ မိခင္ႀကီး နာမက်န္း ျဖစ္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ရန္ကုန္သို႔ ျပန္လာခဲ့သည္။

ထိုအခ်ိန္၌ ေက်ာင္းသားမ်ားက ေျမေအာက္လူပ္ရွားမူ ႏွင့္ အတူ လူထု ကန႔္ကြက္ ဆႏၵျပပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ အပူတျပင္း လူပ္ရွားေနခ်ိန္လည္း ျဖစ္ေပသည္။ အစိုးရ၏ ဖိႏွိပ္အုပ္ခ်ဳ ပ္မႈမ်ားႏွင့္ အတူ ျပည္သူမ်ား၏ ေခၩးနဲစာျဖင့္စုေဆာင္းေငြမ်ား ကို မီးရွို႔ခံလိုက္ရသည့္အလား ေပ်ာက္ကြယ္သြားေအာင္ လုပ္ခဲ့သည့္ ေငြေၾကး မူဝါဒ မ်ားအေပၚ မခံမရပ္နိူင္ေအာင္ အမ်က္ေဒါသ ထြက္လာခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ လူပ္ရွားလာမႈမ်ားကို စစ္အစိုးရ က အင္အား သုံး တုန႔္ျပန္လာခဲ့သည္။ လမ္းေပၚထြက္လာေသာေက်ာင္းသားမ်ားကို ျပစ္ခတ္ႏွိမ္ႏွင္းခဲ့ၿပီးတကၠသိုလ္မ်ားကို ပိတ္ျပစ္လိုက္ၾကသည္။

ဒဏ္ရာရသူမ်ားက ေဆး႐ုံသို႔ တဖြဲဖြဲ ေရာက္လာ ေနသည္ကို မိခင္ႀကီးကို ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ရန္ကုန္ ေဆး႐ုံႀကီးသို႔ ဝင္ထြက္ေနရေသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ က ျမင္ေတြ႕.ေနခဲ့ရသည္။ ထို႔ အတြက္ စစ္အစိုးရ၏ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳပ္မူ မ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ားေသြးေျမက်ခဲ့ရသည့္ ျမင္ကြင္းမ်ားကို အနီးကပ္ ျမင္ေတြ႕ခြင့္ရေအာင္ ဖန္တီးေပးလိုက္သလို ျဖစ္သြားခဲ့ရေပေတာ့သည္။

၎တို႔ ခ်စ္ျမတ္နိူးေသာ အမ်ိဳးသား ေခါင္းေဆာင္ႀကီး၏ သမီး ျဖစ္သူ ျပန္ေရာက္ေနသည္ကို သိလာၾကသည့္အခါ ယခု ၈၈ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားဟု ထင္ရွားလာမည့္ေက်ာင္းသားမ်ားက သူမအား ခ်ည္းကပ္လာခဲ့ၾကသည္။ သူမႏွင့္ တကၠသိုလ္ ရိပ္သာလမ္းေနအိမ္တြင္ ေတြ႕ဆုံခဲ့ၾကသည့္ ထို ေက်ာင္းသားမ်ားထဲတြင္ ေအာင္ဒင္လည္း ပါဝင္ခဲ့သည္။ "သူက အေတာ္ေလးကို ထက္ထက္ျမက္ျမက္ရွိတယ္ဗ်၊ ကၩန္ေတာ္တို႔ ေတြ႕ခဲ့ဖူးတဲ့နိူင္ငံေရးသမားေတြနဲ႕ ေတာ့ တျခားစီပဲဗ်ာ၊အဲ့ဒီတုံးက သူမွာတိုင္းျပည္ကို ခ်စ္တာကလြဲလို႔ အျခား ဘာအစီအစဥ္မွ မရွိေသးဗူးဗ်၊"ဟုေအာင္ဒင္က ကၩန္ေတာ္ကို ေျပာျပခဲ့သည္။

ေ႐ႊတိဂုံဘုရား အေနာက္ဖက္ မုဒ္တြင္ လူထုကို မိန႔္ခြန္းေျပာရန္ သူမက သေဘာတူလိုက္သည္။ သူမေျပာသည္ကို နားေထာင္ရန္ လူငါးသိန္းခန႔္ စုေဝးေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္။ ဖခင္ႀကီး၏ ဓါတ္ပုံ ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ႀကီး ေရွ႕တြင္ မားမားရပ္ရင္း ျမန္မာနိူင္ငံေရး သမိုင္းတြင္ တင္ က်န္ ရစ္ခဲ့မည့္ စကားမ်ားကို ေျပာၾကားသြားခဲ့သည္။ 

"ေဖေဖရဲ႕ သမီးတေယာက္အေနနဲ႕ ုျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြကို မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္ေနလို႔ မျဖစ္နိူင္ပါဖူး။ ယခုျပည္သူေတြ ႀကဳံေတြ႕ေနရတဲ့ အက်ပ္အတည္းႀကီးက ဒုတိယအႀကိမ္ လြတ္လပ္ေရး အတြက္ ႐ုန္းကန္ၾကဖို႔ ေတာင္းဆိုေနတာပဲျဖစ္တယ္"။ 

သူမ၏ ဒီမိုကေရစီ ေတာင္းဆိုလိုက္မူ ႏွင့္အတူ ေက်ာင္းသားလူပ္ရွားမႈႀကီးစတင္လာၿပီး သူမသည္လည္း ေက်ာင္းသားတို႔အတြက္ သူရဲေကာင္း တဦးအျဖစ္ ထြက္ေပၚလာခဲ့ေပေတာ့သည္။

စစ္အစိုးရ က လူထုလႈပ္ရွားမူႀကီးကို ၿဖိဳခြဲလာခဲ့သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားကို ရိုက္ႏွက္ဖမ္းဆီးၿပီး အခ်ိဳ႕ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရသည္။ ၁၉၈၉ဧၿပီလတြင္ ေအာင္ဒင္အား ဖမ္းဆီးလိုက္ၿပီးတိုက္ပိတ္ခ် ုပ္ေႏွာင္လိုက္ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ စစ္အစိုးရ ဆန႔္ က်င္ရာတြင္ အဓိက အခန္းမွ ပါဝင္လာခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။ ၁၉၉၀ တြင္ က်င္းပေပးမည္ဟု စစ္အစိုးရ ကတိေပးထားခဲ့သည့္ေ႐ြးေကာက္ပြဲ မတိုင္မီ ကာလမ်ားတြငသူမသည္ နိူင္ငံတဝွမ္းသို႔ ခရီးဆန႔္ခဲ့ၿပီး ေရာက္ေလရာတြင္ မိန႔္ခြန္းမ်ား ေျပာခဲ့သည္။ ဓႏုျဖဴ ၿမိဳ႕တြင္ေတာ့ သူမကို ျပစ္ရန္ ေသနတ္ေမာင္းေပၚကို လက္တင္ထားၿပီး အသင့္အေနအထားျဖင့္ တန္းစီရပ္ေနေသာ စစ္သားမ်ားႏွင့္
ရင္ဆိုင္လာခဲ့ရသည္။ သူမအား ျပန္လွည့္ရန္ အမိန႔္ေပးခဲ့သည္။ သူမအား ျပစ္ရန္အမိန႔္ေပးထားခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ္လည္း သူမက စစ္သားမ်ားရွိရာသို႔ တလွမ္းခ်င္း ေလ်ာက္လာခဲ့ၿပီး ေရွ႕ဆက္သြားခြင့္ျပဳရန္ ေတာင္းဆိုလိုက္သည္။ စစ္သားမ်ားက ေနာက္ဆုံးတြင္အေလ်ာ့ေပးခဲ့ၾကရသည္။ ေအာင္ဆန္း၏ သမီးက အာဇာနည္ ျဖစ္မသြားခဲ့ေပ။

၁၉၉၀ တြင္ အင္အယ္ဒီသည္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ ေတာင္ၿပိဳကမ္းၿပိဳ အနိူင္ရရွိလာခဲ့သည္။သို႔ေသာ္ စစ္အစိုးရက ထြက္ေပၚလာေသာရလာဒ္မ်ားကို ေပလ်ကံ ျပဳခဲ့ေပသည္။ ေနာက္ႏွစ္ ႏွစ္ဆယ္ အတြင္း သူမသည္လည္းအမွတ္ (၅၄) တကၠသိုလ္ရိပ္သာလမ္း ေနအိမ္တြင္ စစ္အစိုးရ၏ အက်ဥ္းသားဘဝျဖင့္ႏွစ္အေတာ္မ်ားမ်ား ေနထိုင္သြားခဲ့ရသည္။ စစ္အစိုးရ က သူမအား အေနာက္၏ လက္ကိုင္ဒုတ္ အျဖစ္သာမက ျပည့္တန္ဆာမတဦး နီးပါး ပုံေဖၚၿပီး အပုတ္ခ် ဝါဒျဖန႔္ စစ္ဆင္ေရး ကို ဆင္ႏႊဲလာခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာျပည္သူမ်ားအားလည္း သူမ၏ နာမည္ အျပည့္အစုံ ေခၚမိပါက ရာဇဝတ္မႈ တခုအလား ယူဆလာေစသည့္အထိ ျပဳ မူလာခဲ့သျဖင့္ လူမ်ားက "ေလဒီ" ဟု အစားထိုးေခၚေဝၚခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာ နယ္နမိတ္၏ ျပင္ပ တြင္ေတာ့ သူမ၏ ကိုယ္က် ိုးစြန႔္ အနစ္နာခံခဲ့မႈမ်ားေၾကာင့္ လ်မ္းလ်မ္းေတာက္ ျဖစ္လာေနေခ်ၿပီ။ စစ္အစိုးရမွလည္း သူမအားအဂၤလန္သို႔ ျပန္ခြင့္ျပဳ မည္ဟု ထပ္တလဲလဲကမ္းလွမ္းလာခဲ့မႈအားလည္း ျငင္းဆန္ခဲ့ျပန္သည္။ အင္တာနက္လည္း ပ်ံ့ႏွံ လာေနၿပီ ျဖစ္၍ ေတာင္အာဖရိက၏ အသားအေရာင္ ခြဲျခားမႈ ဆန႔္က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈ ကို ပုံတူ ကူးယူကာ ဒီမိုကေရစီအေရး တက္ႂကြလူပ္ရွားသူမ်ားက သူမပါတ္ဝန္ုးက်င္တြင္ တံတိုင္းႀကီးသဖြယ္ ဝန္ုးရံေပးခဲ့ၾကသည္။ ထိုျဖစ္စဥ္ကို ျမန္မာတတ္သိပညာရွင္တဦးက "Organizational Superstructure" ဟု ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ဖူးသည္

ဒါးရက္ မစ္ခ်ယ္က သူမႏွင့္ ပထမဆုံးအႀကိမ္ စတင္ ဆုံစည္းခဲ့သည့္ အခ်ိန္က၁၉၉၅ တြင္ ျဖစ္သည္။ နိူင္ငံတကာ အက်ိဳးေဆာင္ အဖြဲ႕ႀကီး ျဖစ္ေသာ National Democratic Institute တြင္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ေနစဥ္လည္း ျဖစ္သည္။ အင္ယားကန္စပ္တြင္ ေမးတင္ထားေသာ သူမ၏ အိမ္ဧည့္ခန္းတြင္ ထိုင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ တည္ၿငိမ္လွသည့္ အင္ယားကန္ႀကီးအား သူမကို ဖမ္းဆီးခ် ုပ္ေႏွာင္ရန္ တခါက အမိန႔္ေပးခဲ့ဖူးသည့္အာဏာရွင္ ေနဝင္း အိမ္အပါအဝင္ လူသိမ်ားထင္ရွားသူတို႔၏ အိမ္မ်ားက ဝိုင္းရံထားျပန္သည္။


"ကၩန္ေတာ္ အေနနဲ႕ ဒီမိုကေရစီ ကို သူ ပါဝင္ ပါတ္သက္ေနတာကို ကၩန္ေတာ္ စိတ္ဝင္စားမိတယ္။ သူရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ကၩန္ေတာ္တို႔လညိး ဒီလႈပ္ရွားမႈႀကီးရဲ႕ တစိတ္တပိုင္း ျဖစ္လာသလို ထင္လာမိတယ္မယုံနိူင္ေလာက္ ေအာင္ အျပင္ စိတ္မေကာင္းလည္း ျဖစ္ရေလာက္ေအာင္ ၿပိဳလဲေနတဲ့ နိူင္ငံကို မယုံၾကည္နိူင္ေလာက္ေအာင္ကို စိတ္ဓါတ္မာေက်ာတဲ့ လူတဦးက ျပန္ၿပီး တည့္မတ္ေပးေနတာပါလား ဆိုတဲ့ အသိတရားေတြ ဝင္လာရတယ္။ ဒီေတာ့ လူတိုင္းရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ သူ႕ကိုဘယ္လို ကူညီနိူင္မလဲ။ ကူညီမွ ျဖစ္မယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ေတြ ဝင္လာၾကေတာ့တာပဲ" ဟုမစ္ခ်ယ္ က သတိတရ ျပန္ေျပာင္းေျပာျပခဲ့သည္။

"က်မတို႔ ကို ေမ့မသြားပါနဲ႕ ဦးေနာ္။ အခုမွ လြတ္လာကာစ ရွိေသးေတာ့ အခုကမီးေမာင္းေတြ ထိုးေနတဲ့ အခ်ိန္မို႔လို႔ပါ"ဟု သူမက မစ္ခ်ယ္ကို ေျပာခဲ့ျပန္သည္။

သူမ ေျပာခဲ့သည္က အမွန္ပင္။ ၁၉၉၀ ေက်ာ္ကာလမ်ားတြင္ တရိပ္ရိပ္တက္လာေနေသာဒီမိုကေရစီ ေရလိူင္းႀကီးက ျမန္မာနိူင္ငံသို႔ေရာက္မလာခဲ့ေပ။ ၁၉၉၉ တြင္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖင့္ ၿဗိတိန္ တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့သည္။ ခင္ပြန္းျဖစ္သူႏွင့္ အတူရွိေနရန္ ျငင္းဆန္ ခဲ့ျပန္သည္။ သူမလည္းအက်ယ္ခ် ုပ္ ဘဝ ျပန္ေရာက္သြားခဲ့ရသည္။ တခါတရံ တြင္ ပါတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္အေတာ္ဆိုးဆိုးဝါးဝါး အဆက္ျဖတ္ခံခဲ့ရသည့္ အေျခအေနမ် ိုး လည္း ႀကဳံေတြ႕ရတတ္သည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ျပန္လြတ္လာခဲ့စဥ္ကာလအတြင္း စစ္အစိုးရ က အင္အား၁,၀၀၀ ခန႔္ရွိ လူဆိုးလူမိုက္မ်ားကို လႊတ္ၿပီး သူမ လိုက္ပါလာေသာ ေမာ္ေတာ္ကားတန္းႀကီးအား ဝိုင္ဝန္ုး ပိတ္ဆို႔ ေစခဲ့သည္။သူမလည္း လူရမ္းကားမ်ား၏ အၾကမ္းဖက္မႈမွ ပြတ္ကာသီကာ လြတ္ေျမာက္လာခဲ့ေသာ္လည္း ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာ အရည္အတြက္ရွိသည့္ လူမ်ား သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရသည္။ ေနာက္တႀကိမ္ အက်ဥ္းခ် ျခင္းလည္း ခံခဲ့ရျပန္သည္။

၁၉၉၀ ေက်ာ္ ႏွင့္ သကၠရာဇ္ ၂၀၀၀ ေက်ာ္ကာလမ်ားတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ မိသားစုသာမက သူမ၏ လြတ္လပ္ခြင့္ပုံမွန္ ေနထိုင္ ျပဳ မူေနထိုင္ နိူင္စြမ္းမ်ား အားလုံး ဆုံးရႈံးခဲ့ရသည္ဟု ဆိုရမည္ ျဖစ္သည္။သူမ ဘဝလည္း ေပ်ာ္႐ႊင္စရာမ်ားႏွင့္ အဆုံးသတ္ခြင့္ ရွိမည္ မရွိမည္ကို ထိုအခ်ိန္က မည္
သို႔ မ် သိနိူင္စြမ္းလည္း မရွိခဲ့ ရွာေပ။ ထိုမ်သာမကေသး ဖခင္ထူေထာင္ခဲ့သည့္ စစ္တပ္ကဘယ္အခ်ိန္မ်ား သူမကို အဆုံးစီရင္ၾကမည္နည္းဆိုသည္ကို ေတြးေတာေၾကာက္႐ြံေနနိူင္သည့္ အေၾကာင္းမ်ားကလည္း ရွိေနရသည္ မဟုတ္ပါလား။ သူမအဖို႔က ဇြဲ ႏွင့္ခံနိူင္ရည္အားကိုသာ အမွီျပဳ ရပ္တည္ဖို႔သာရွိေပေတာ့သည္။ ထိုသို႔ ခံနိူင္ရည္အား ရွိေအာင္ ဖခင္ႀကီးက သူမ ဘဝတြင္ အဓိကေနရာက ပံ့ပိုးခဲ့သည့္ အေၾကာင္းမ်ားကိုအခုလို ရွင္းျပခဲ့ျပန္သည္။

"တခါတေလ ညဖက္ ၿခံထဲ ဆင္းၿပီး ဟိုဟိုဒီဒီ လမ္းေလ်ာက္။ အိမ္ထဲ ျပန္ေရာက္လို႔ေဖေဖ ဓါတ္ပုံကို ၾကည့္မိရင္ က်မ စိတ္ထဲေဖေဖ နဲ႕ နီးကပ္လာတယ္လို႔ ထင္မိတယ္။
ေဖေဖေရ..အခုေတာ့ က်မ နဲ႕ ေဖေဖ က တဖက္ သူတို႔က တဖက္ ျဖစ္ေနၿပီ" လို႔ က်မ တီးတိုးေရ႐ြတ္ခဲ့မိပါေသးတယ္။

၂၀၁၀ နိူဝင္ဘာလတြင္ေတာ့ ျပည္တြင္းတြင္ လူႀကိဳက္မ်ားလာေစရန္ ႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ အေနာက္အုပ္စုႏွင့္ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္လာေစရန္ ရည္႐ြယ္ၿပီးစစ္အစိုးရ မွ ကနဦး ေျခလွမ္း အျဖစ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား အက်ယ္ခ် ုပ္မွ ေနာက္တႀကိမ္ လႊတ္ေပးခဲ့ၾကျပန္သည္။ သူမကေတာ့ သတိႀကီးစြာျဖင့္ ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က သူမႏွင့္ေတြ႕ရန္ ေရာက္လာခဲ့သည့္ ၾသစေတးသ်နိဴင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ျဖစ္သူ ကယ္လ္ဗင္ ရပ္အား အစိုးရမွ သူမ၏ လုံၿခဳံေရးကို အာမ မခံလ်င္ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေနရာအတြက္မဲဆြယ္မႈ မ်ား လုပ္လိမ့္မည္မဟုတ္ဟု အသိေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အစိုးရမွစာတတန္ ေပတတန္ ျဖင့္ ကတိေပးလာခဲ့
သည္။ "အသတ္ခံရနိူင္တယ္ဆိုၿပီး ထိတ္လန႔္ေနပုံရွိတယ္" ဟု ရပ္ က မၾကာေသးမီကမွ ကၩန္ေတာ္ကို ေျပာျပခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ သူမလည္း ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ဝင္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး အနိူင္ရရွိ သြားခဲ့သည္။