ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ကြၽန္ေတာ္ ပထမဆုံး စတင္ ေတြ႕ဖူးခဲ့သည့္ အခ်ိန္က ၂၀၁၂ နိူဝင္ဘာလအတြင္း က ျဖစ္သည္။ ရာသီဥတု ၏ အထုအေထာင္း ကို ကာလၾကာျမင့္စြာ ခံခဲ့ရၿပီးေသာ္လည္း မျပဳမျပင္ပဲ ထားခဲ့သျဖင့္ အိုေဟာင္းေနၿပီ ျဖစ္ေသာ သူမ၏ အမွတ္ (၅၄) တကၠသိုလ္ရိပ္သာ လမ္း အိမ္တြင္ ျဖစ္သည္။ သူမက ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား အျပည့္ႏွင့္ ျဖစ္ေနသည္ကို မ်က္ႏွာတြင္ အတိုင္းသား ျမင္ေနရသည္။ ဘာရက္ အိုဘာမား၊ ဟီလာရီ ကလင္တန္၊ မၾကာေသးမီကမွ အေမရိကန္ သံအမတ္ႀကီး အျဖစ္ လ်ာထား ထားသည့္ ဒါးရက္ မစ္ခ်ဲလ္ ႏွင့္ အတူ ကြၽန္ေတာ္ပါ စားပြဲဝိုင္းတခုတြင္ အတူ ဝိုင္းထိုင္ ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္က သူမသည္ အသက္ ၆၇ ႏွစ္ အ႐ြယ္ ျဖစ္ၿပီး သူမ၏ ရွည္လ်ားေသာ ဆံပင္ထက္တြင္ ပန္းတပြင့္ ပန္ထားၿပီး က်က္သေရ ကၠဳေႏၵျ အျပည့္ႏွင့္ အေတာ္ကို တင့္တယ္လွေပသည္။ သူမ၏ ေက်ာက္ဘက္ရွိ စာအုပ္စင္ေပၚတြင္ အေတာ္ေဟာင္းႏြမ္းေနၿပီ ျဖစ္ေသာ စာအုပ္မ်ား ထံ ကြၽန္ေတာ္ မ်က္စိေရာက္သြားခဲ့သည္။ သူမအဖို႔ အတင္းအက်ပ္ အက်ယ္ခ်ဳပ္ျဖင့္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ခံထားရသည့္ ဆယ္စုႏွစ္ ႏွစ္ခု ခန႔္ရွိခဲ့မည့္ ကာလမ်ား အတြင္း အဆိုပါ စာအုပ္မ်ားႏွင့္သာ အေဖၚလုပ္ေနရရွာေပလိမ့္မည္ဟု လည္း ေတြးလိုက္မိျပန္သည္။ နံရံေပၚရွိ ဓါတ္ပုံထဲမွ မဟတၱမ ဂႏၵီႀကီးက ရင့္က်က္သည့္ အၿပဳံးျဖင့္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ကို စိုက္ၾကည့္ေနေပသည္။
အဆိုပါ ေတြ႕ဆုံခဲ့မႈတြင္ ပါဝင္ခဲ့သည့္ လူသုံးဦးက သူတို႔ ဘဝတြင္ ေအာင္ျမင္မႈ ဒီေရမ်ား အျမင့္ဆုံးသို႔ တက္ေနခဲ့သည့္ အခ်ိန္မ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ေနၾကသူမ်ားဟု ဆိုက မွားမည္မထင္ေပ။ အိုဘာမားသည္ ဒုတိယ အႀကိမ္ သမၼတ သက္တမ္းကို ျပန္လည္ ရရွိကာစလည္း ျဖစ္သည္။ ဟီလာရီ ကလင္တန္သည္လည္း လာမည့္ သမၼတေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ရန္ စတင္ ျပင္ဆင္ေနသည့္ အခ်ိန္လည္း ျဖစ္သည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္လည္း ၂၀၁၀ တြင္အက်ယ္ခ်ဳပ္မွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၿပီး ၾကားျဖတ္ေ႐ြးေကာက္ပြဲ တြင္ သူမ၏ ပါတီမွ ေတာင္ၿပိဳကမ္းၿပိဳ အနိူင္ရရွိခဲ့ၿပီး လႊတ္ေတာ္အမတ္ ျဖစ္လာကာစ လည္း ျဖစ္သည္။ မၾကာမီကာလ ကပင္ လူစုလူေဝး ျပဳလုပ္ျခင္းကို တရားမဝင္ဟု သတ္မွတ္ထားေသာ နိူင္ငံတခု တြင္ သမၼတ အိုဘာမား ၏ ေမာ္ေတာ္ကားတန္းကို လူအမ်ားက လမ္းေဘးဝဲယာမွ ေသာင္းေသာင္းဖ်ဖ် ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္ကို ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အိုဘာမားသည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ထဲတြင္ မိန႔္ခြန္း ေျပာၾကားမည္လည္း ျဖစ္သည္။ တိုင္ျပည္ကား သူအေပၚ အုပ္မိုးထာေသာ အဝတ္စႀကီးတခုကို ဆြဲမတင္လိုက္သလို မ်ိဳး ခံစားေနရပုံရွိသည္။
သူမက လႊတ္ေတာ္ထဲတြင္ သူမ၏ ပါတီ ျဖစ္ေသာ အမ်ိဳးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ေဆာင္႐ြက္မႈမ်ားကို ဂုဏ္ယူဝင့္ႂကြားစြာ ေျပာျပေနသည္။ စစ္တပ္၏ အကဲစမ္းလာမႈမ်ားကို ရင္ဆိုင္ခဲ့ရပုံ ႏွင့္ လႊတ္ေတာ္၏ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ေလ့လာသင္ယူေနရပုံမ်ားကိုပါ ရွင္းျပခဲ့ျပန္သည္။ ဤသည္ကလည္း သူမ တည္ေဆာက္ခ်င္ခဲ့သည့္ ဒီမိုကေရစီ ယႏၱယား၏ မူလီ ႏွင့္ မူလီေခါင္းမ်ားလည္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုျပန္သည္။ နိူင္ငံေရး အက်ဥ္းသားတဦး အျဖစ္သာမက လြတ္လပ္ေရး ေခါင္းေဆာင္ ေအာင္ဆန္း၏ သမီးလည္း ျဖစ္ေသာ သူမသည္ ျမန္မာျပည္သူတို႔၏ က်န္ရွိေနေသးေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား သိုေလွာင္ထားရာ ဂိုေဒါင္ႀကီး သဖြယ္ ျဖစ္လာခဲ့ရၿပီး စစ္အစိုးရအား ဆန႔္က်င္ရင္းက နိူင္ငံတကာက က စံထားေလာက္သည့္ လူတဦး ျဖစ္လာသည္။ ဤအခ်က္သည္ပင္ သူမအား အစြမ္းထက္လွသည့္ သေကၤတ တရပ္ ျဖစ္လာေစခဲ့သည္။ သူမကေတာ့ ထိုသို႔ နိူင္ငံတကာ က စံထားသူတေယာက္ ျဖစ္ခဲ့ရမႈကို စိတ္မဝင္စားေၾကာင္း ႏွင့္ ကြၽန္မသည္ နိူင္ငံေရး သမား တေယာက္ ျဖစ္လာေနခဲ့တာေၾကာင့္ပါ ဟု ၿဗိတိသွ် ေလယူေလသိမ္း ပါ အဂၤလိပ္ စကား ျဖင့္ အိုဘာမား အား ျပတ္သားစြာ ျပန္လည္ တုန႔္ျပန္ခဲ့သည္။
ေတြ႕ဆုံအၿပီးတြင္ အိုဘာမား၏ ယာဥ္တန္းႀကီးကား သူမကို ေထာက္ခံရန္ ေရာက္လာသူမ်ားၾကားမွ ေက်ာ္ျဖတ္ကာ ေမာင္းႏွင္ ထြက္ခြာလာခဲ့သည္။ လူမ်ားက သူမ၏ ဓါတ္ပုံ ပိုစတာမ်ားကို ကိုင္ေဆာင္ထားခဲ့ၾကသည္ကိုလည္း သတိျပဳမိလိုက္သည္။ “ကြၽန္ေတာ္လည္း ပိုစတာထဲက မ်က္ႏွာ ျဖစ္ခဲ့ဖူးတယ္၊ အခ်ိန္ၾကာလာရင္ေတာ့ ေဟာင္းႏြမ္းသြားရစၿမဲပဲေလ” ဟု ကားေနာက္ခန္းတြင္ ထိုင္ရင္း လိုက္ပါလာေသာ အိုဘာမား ေျပာခဲ့သည့္ စကားကို ကြၽန္ေတာ္ အမွတ္ရမိခဲ့သည္။
ထိုအခ်ိန္က သူ႕စကားသည္ မျဖစ္နိူင္သည္မ်ားကို ေရ႐ြတ္ေနသလို ယူဆမိခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ ဗားကလပ္ ေဟဗယ္၊ လက္ခ်္ ၀ဲလ္ဆာ ႏွင့္ နယ္ဆန္ မင္ဒဲလားတို႔ႏွင့္ တတန္းစားတည္း လြန္စြာျမင့္မားေသာ ေနရာတြင္ ရပ္တည္ေနခ်ိန္လည္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ တိုင္းျပည္၏ နိူင္ငံေရး ဆန႔္က်င္ အုံႂကြမႈႀကီးထဲသို႔ ပါဝင္လာခဲ့ခ်ိန္ကစၿပီး သူမသည္ ဖမ္းဆီးခံခဲ့ရသည္၊ အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခ်ထားျခင္းလည္း ခံခဲ့ရသည္။ အာဏာရ စစ္အစိုးရ၏ သူမ၏ အသက္ကို ရန္ရွာမႈကိုလည္း ေက်ာ္လႊားလြန္ေျမာက္နိူင္ခဲ့သည္။ သူမ၏ သတၱိ၊ ဇြဲ၊ ခ်က္က်က် ပိုင္ပိုင္နိူင္နိူင္ ေျပာဆိုနိူင္မႈမ်ားေၾကာင့္ ၁၉၉၁ တြင္ နိူဘဲလ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုကို ရရွိခဲ့ၿပီး ကမၻာတြင္ အထင္ရွားဆုံး အစိုးရႏွင့္ ဆန႔္က်င္သူ တဦး ျဖစ္လာခဲ့ရသည္။ “အေၾကာက္တရားသည္သာ ေထာင္အစစ္ ျဖစ္သည္။ စစ္မွန္ေသာ လြတ္လပ္မႈ ဆိုသည္ကား အေၾကာက္တရား မွ ကင္းလြတ္ျခင္းျဖင့္သာ ရရွိနိူင္မည္” ဟူေသာ သူမ ေရးသားခဲ့သည္မ်ားက လြန္စြာ ေက်ာ္ၾကား လူႀကိဳက္မ်ားခဲ့ရသည္။
သို႔ေသာ္ အိုဘာမား ေျပာခဲ့သည္မ်ားက ေရွ႕ကို ႀကိဳတင္နမိတ္ဖတ္သည့္အလား ျဖစ္လာခဲ့ရသည္။ ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ သူမ၏ ပါတီ အနိူင္ရရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ အစိုးရ အဖြဲ႕ထဲတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ပါဝင္လာခဲ့သည္။ ၂၀၁၆ ဧၿပီလမွ စ၍ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ရာထူးႏွင့္ ညီမွ်သည္ဟု ေျပာ၍ရသည့္ နိူင္ငံေတာ္၏ အတိုင္ပင္ခံ ရာထူးကို ရယူခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းတြင္ ၿမိဳ႕ျပ အခြင့္အေရး မ်ား ႏွင့္ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ကန႔္သတ္လာခဲ့သည္။ ရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုသူ ခုႏွစ္သိန္းခန႔္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ နိူင္ငံထဲ ထြက္ေျပးခိုလႈံခဲ့ရသည့္ ကုလသမဂၢ လူ႕အခြင့္အေရး အဖြဲ႕ အေခၚ လူမ်ိဳးေရး သန႔္စင္မႈႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့ရသည္။
ျမန္မာ သမိုင္းေၾကာင္းသည္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားစြာ ဆက္စပ္ေနၿပီး ရႈပ္ေထြးေပြလီမႈမ်ား ႏွင့္ ျပည့္ႏွက္ေနသည္ဟု ဆိုရမည္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာေရွးေဟာင္း ဘုရင္နိူင္ငံေတာ္မ်ား၏ နယ္နမိတ္သည္လည္း အိမ္နီးခ်င္း နိူင္ငံမ်ား၏ အတက္အက် ကို လိုက္၍ နယ္ျခားသည္ ေျပာင္းလဲေနခဲ့ျပန္သည္။ ၿဗိတိသွ် တို႔ ရာစုႏွစ္တခုနီးပါး အုပ္ခ်ဳပ္ခံခဲ့ရၿပီး ဂ်ပန္တို႔၏ ဆက္လက္သိမ္းပိုက္ျခင္းကို ခံခဲ့ရၿပီး ေနာက္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္ေရးကို ရရွိလာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ေတာ့ ကမၻာေပၚတြင္ အရွည္ၾကာဆုံးဟု ေျပာ၍ရသည့္ ျပည္တြင္းစစ္ ဒဏ္ကို ယခုတိုင္ ခံစားေနခဲ့ရသည္။ ၁၉၆၂ မွစ၍ စစ္တပ္၏ တိုက္ရိုက္ေသာ္၎၊ သြယ္ဝိုက္၍ေသာ္၎ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္သို႔ သက္ဆင္းခဲ့ရျပန္သည္။ ၂၀၁၁ ေနာက္ပိုင္းတြင္ မြန္းက်ပ္လာေနေသာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကို တဝက္တပ်က္ လွစ္ဟေပးလာခဲ့သည္။ တရားမွ်တမႈ ရွိသည္ဆိုယုံမွ် ေျပာ၍ရသည့္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမ်ားကို က်င္းပေပးခဲ့ၿပီး၊ နိူင္ငံေရး အက်ဥ္းသားမ်ားကို ျပန္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္သူမ်ားအားလည္း အင္တာနက္ႏွင့္ ထိေတြ႕ခြင့္ေပးခဲ့ၿပီး ကမၻာစီးပြားေရး နယ္ပယ္ထဲသို႔ ေျခခ်လာခဲ့သည္။ ထိုသို႔ ေသာ နည္းျဖင့္ ေပၚထြန္းလာခဲ့ေသာ ေခတ္မွီ ျမန္မာနိူင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ကား ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အရသာ ကိုေတာ့ ခံစားနိူင္ခြင့္ မရေသးယုံမက နယ္ျခားေဒသမ်ားကိုပင္ အျပည့္အဝ ထိမ္းခ်ဳပ္နိူင္ျခင္း မရွိခဲ့ေသးေပ။